ਸਾਂਝ-ਭਿਆਲੀ ਕਿ ਬੂਝੜਪੁਣਾ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੋਸਤ ਬਣਾਉਣਾ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਹੀ ਰਣਨੀਤਿਕ ਸੋਚ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਂਝ-ਭਿਆਲੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਤਵੱਕੋ ਤੇ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਿਵਾ ਕੇ ਹੀ ਕਰਨੀ ਅਸਲ ਸਮਝਦਾਰੀ ਹੈ; ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਤੀਜੇ ਦਾ ਝੰਡਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਉੱਤੇ ਟੰਗ ਲੈਣਾ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਨਿਹਾਇਤ ਬੂਝੜਪੁਣਾ ਹੈ !

ਅਖੌਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਅਖੌਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ ਉਹ ਗੰਗਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ, ਧਾਰਮਿਕ, ਭਾਸ਼ਾਈ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਮਾਨਕਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਦੇ ਹਕੂਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਬੜੀ ਹੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ |

~0~0~0~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

اکھوتی راشٹریئتا اوہ گنگا ہے جس وچّ نسلی، دھارمک، بھاشائی، سبھیاچارک تے ہور انیکاں مانکاں 'تے ادھارت گھٹّ-گنتی کومیئتاں دے ہکوکاں دیاں استھیاں بڑی ہی پوترتا نال پرواہ کیتیاں جاندیاں ہن

ਮੁਰਦਾ ਖ਼ੂਨ / مردہ خون

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਲਾਹਿਆ ਚੋਰ ਬਿਠਾਇਆ ਠੱਗ
ਚੁੱਪ ਚੁਪੀਤਾ ਬਹਿ ਵੇਖੇ ਜੱਗ

ਕੱਢੀਆਂ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਿਰ
ਰੁਲੀ ਵੇਖਦੀ ਗਿਰੀ ਕਿਤ ਪੱਗ

ਮੈਂ ਬੈਠਾਂ ਲੱਤ ਖਿੱਚ ਉਸ ਲਾਹਾਂ
ਰਹੇ ਸਾੜਦੀ ਹਰ ਦਮ ਅੱਗ

ਹਉਂ ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਫੁਲੇ ਬੁਲਬੁਲਾ
ਪਲ ਭਰ ਪਿਛੋਂ ਹਵਾ ਹੈ ਝੱਗ

ਲੱਖ ਵੇਸ ਲੱਖ ਧਰਮੀ ਬਾਣੇ
ਭਲਾ ਹੰਸ ਕਦੇ ਬਣਦਾ ਬੱਗ

ਗੰਦ ਸੀ ਖਾਂਦਾ ਗੰਦ ਚੱਟ ਖਾਊ
ਤਖ਼ਤ ਬਿਠਾਇਆ ਭਾਵੇਂ ਸਗ

ਲੱਖ ਜਤਨ ਕੰਵਲ ਕਰ ਹਾਰੋ
ਮੁਰਦਾ ਖ਼ੂਨ ਨਾ ਵਹਿੰਦਾ ਰੱਗ

~0~0~0~0~ 

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

لاہیا چور بٹھایا ٹھگّ
چپّ چپیتا بہہ ویکھے جگّ

کڈھیاں شمشیراں کھلھے سر
رلی ویکھدی گری کت پگّ

میں بیٹھاں لتّ کھچّ اس لاہاں
رہے ساڑدی ہر دم اگّ

ہؤں دا خوب پھلے بلبلا
پل بھر پچھوں ہوا ہے جھگّ

لکھ ویس لکھ دھرمی بانے
بھلا ہنس کدے بندا بگّ

گند سی کھاندا گند چٹّ کھاؤ
تخت بٹھایا بھاویں سگ

لکھ جتن کنول کر ہارو
مردہ خون نہ وہندا رگّ

ਜ਼ਿੰਦਾ ਜ਼ਮੀਰ / زندہ ضمیر

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਚਮਕੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਕੌਮ ਤਾਂ ਹੀ 
ਕੁਰਬਾਨੀ ਬਣੀ ਜੇ ਤਾਸੀਰ ਹੋਵੇ

ਰਾਹੇ ਅਮਨ ‘ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬੁਲੰਦ ਰੱਖੇ
ਫੜ੍ਹੀ ਹੱਥ ਭਾਵੇਂ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਹੋਵੇ

ਲਾ ਕੇ ਸਿਰ ਸਿਰੜ ਨੂੰ ਜੋ ਰੱਖੇ ਕਾਇਮ
ਉੱਚੀ ਸੋਚ ਮੁਕੰਮਲ ਪੀਰ ਹੋਵੇ

ਪਰਖੀ ਜਾਂਦੀ ਏ ਨਸਲ ਜੂਝਾਰੂਆਂ ਦੀ
ਬਣੀ ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਸਿਰ ਭੀੜ ਹੋਵੇ

ਸਿਰ ਝੁਕਦਾ ਅੱਗੇ ਹਰ ਬੋਲ ਓਹਦੇ
ਕਹੀ ਜਿਦ੍ਹੀ ਪੱਥਰ ਲਕੀਰ ਹੋਵੇ

ਸਿਰ ਵੱਢਿਆਂ ਵੀ ਓਹੀਓ ਲੜ ਸਕਦਾ
ਸਿਰ ਪੂਰਾ ਜਿਹਦਾ ਸਰੀਰ ਹੋਵੇ

ਸਾਹ ਟੁੱਟਦਾ ਬਚਨ ਪਰ ਟੁੱਟੇ ਨਾਹੀਂ
ਜ਼ਿੰਦਾ ਓਹੀਓ ਬਸ ਜ਼ਮੀਰ ਹੋਵੇ

ਲਹੂ ਓਸੇ ਹੀ ਕੰਵਲ ਤਾਰੀਖ਼ ਬਣਦੀ
ਜਿਸ ਲਹੂ ਸਿਦਕ ਤਾਮੀਰ ਹੋਵੇ

~0~0~0~0~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

چمکے وچّ اتہاس دے قوم تاں ہی 
قربانی بنی جے تاثیر ہووے

راہے امن ‘تے نشان بلند رکھے
پھڑھی ہتھ بھاویں شمشیر ہووے

لا کے سر سرڑ نوں جو رکھے قایم
اچی سوچ مکمل پیر ہووے

پرکھی جاندی اے نسل جوجھاروآں دی
بنی جدوں کدے سر بھیڑ ہووے

سر جھکدا اگے ہر بول اوہدے
کہی جدھی پتھر لکیر ہووے

سر وڈھیاں وی اوہیؤ لڑ سکدا
سر پورا جہدا سریر ہووے

ساہ ٹٹدا بچن پر ٹٹے ناہیں
زندہ اوہیؤ بس ضمیر ہووے

لہو اوسے ہی کنول تاریخ بندی
جس لہو صدق تعمیر ہووے

ਕੁਝ ਜਾਗਦੇ ਸਵਾਲ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਆਖ਼ਰ ਗਾਤਰਾ
ਖੰਡਾ ਤੇ ਝੰਡਾ ਹੀ
ਕਿਉਂ ਹਰ ਵਾਰ
ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਇਹਨਾਂ ਦੀ
ਨਫ਼ਰਤ ਰੱਤੀ
ਕਲਮ-ਨੋਕ ਦਾ ?

ਕਿਉਂ ਹਰ ਸਤਰ
ਹਰ ਸੁਫ਼ਨੇ
ਭਾਲਦੇ ਨੇ ਇਹ
ਪ੍ਰਤੀਕ
ਬਿਨਾ ਗਾਤਰੇ ਤੋਂ
ਖੰਡੇ ਤੋ
ਝੰਡੇ ਤੋ ?

ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਦੇ
ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਫ਼ਨੇ
ਕੋਈ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ
ਬਿਨਾਂ ਤਿਲਕ
ਬਿਨਾਂ ਜੰਝੂ
ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ-ਵਹੀਣ
ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਬੰਸਰੀ ਤੇ ਧਨੁੱਖ ਵਾਲੇ
ਜਾਂ ਫ਼ੇਰ ਕਿਸੇ
ਬਿਨ-ਖਤਨੇ ਵਾਲੇ ਦੀ ?

ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੀ
ਕਿਉਂ ਹਰ ਵਾਰ
ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ
ਸੂਲਾਂ ਵਾਂਗ ਵੱਜਦੇ
ਇਹਨਾਂ ਨਕਲੀ ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਨੂੰ
ਸੁੱਤਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ?

ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਲੈਨਿਨ ਜਾਂ ਮਾਰਕਸ
ਬਿਨਾਂ ਤਲਵਾਰਾਂ
ਜਾਂ ਬਿਨ ਬੰਦੂਕਾਂ ਦੇ ਦਿਸਦਾ 
ਤੇ ਮਾਓ ਕਦੇ ਵੀ
ਬਿਨਾਂ ਤੋਪਾਂ ਤੇ ਗੋਲਿਆਂ
ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ
ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ?

"ਤਿਨਾਮਨ ਸਕੇਅਰ" ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ
ਤੇ ਹੋਰ ਅਜਿਹੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ
ਕਿਉਂ ਜੁਲਾਬ ਲਾ ਜਾਂਦੇ ਨੇ
ਹਰ ਵਾਰ
ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ  ?

ਅਸਲੀ ਕਾਮਰੇਡ ਤਾਂ
ਕਿਸੇ ਦੰਤੇਵਾੜਾ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ
ਪਲ ਪਲ
ਦੋ ਚਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ
ਹਕੂਮਤ ਦੀ
ਅਣਰੁੱਕ ਚਲਦੀ
ਗੋਲੀ ਨਾਲ;
ਤੇ ਇਹ ਨਕਲੀ ਕਾਮਰੇਡ
ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਕਿਉਂ
ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਹਕ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤ
ਸੁਪਨ-ਦੋਸ਼ ਦਾ
ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਬੈਠੇ ਹਨ ?

ਧਰਮ, ਅਧਰਮ, ਮਾਣਸ ਖਾਣੇ ?

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸਰੋਕਾਰ ਨਹੀਂ ਪਰ ਲੋੜਵੰਦ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ, ਫ਼ੇਰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਨਾਗਰਿਕ ਧਾਰਮਿਕ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਧਾਰਮਿਕ !

ਸੁਨਾਮੀ ਕਾਰਨ ਡੁੱਬ ਗਏ, ਭੂਚਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁਚਲੇ ਗਏ, ਇਮਾਰਤ ਢਹਿਣ ਨਾਲ ਦੱਬ ਗਏ ਜਾਂ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸੜ੍ਹ ਗਏ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਬਚਾਓ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਪਦਾ ਸਮੇਂ ਧਰਮ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਫੱਸ ਮਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਵੇਂ ਨਿਖੇੜ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਇਹ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਅਧਾਰਮਿਕਤਾ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਦਾ ਮਸਲਾ ਨਹੀਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੈ, ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੈ |

ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਧਰਮ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਗਿਰ ਜਾਣਾ "ਮਾਣਸ ਖਾਣਿਆਂ" ਦਾ ਹੀ ਕਰਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ !

ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਸ਼ਹੀਦ ਲਫ਼ਜ਼ ਫ਼ਾਰਸੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅੱਖਰੀ ਮਤਲਬ ਹੈ ਗਵਾਹ, ਤੇ ਫ਼ਲਸੂਈ ਮਤਲਬ ਹੈ ਸੱਚ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨਾਲ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ...

ਬੇਸ਼ੱਕ ਅੱਜ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਣਦੇ ਨੇ ਕਿ ਲਗਭਗ ਪੂਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਲਤਾਨ ਹੋ ਨਕਾਰਾ ਹੋਣ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਤਬਾਹ ਹੋ ਚੁਕੀ ਹੈ, ਪਰ ਫ਼ੇਰ ਵੀ ਗਾਹੇ-ਬਗਾਹੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਸੱਚ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋਣ ਦਾ ਰਾਹ ਭਾਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਭੁੱਲ ਭੁਲੇਖੇ ਇਹ ਸੱਚ ਆਖ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਤੱਕ ਨੱਪਣ ਜਾਂਦੇ ਨੇ; ਪਰ ਇੱਕ ਸ਼ਖ਼ਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਰੱਜ ਕੇ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕੀਤੀ, ਉਸੇ ਸ਼ਰਾਬ ਕਾਰਨ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੂਜੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਗਵਾ ਕੇ ਅੰਤ ਉਸੇ ਸ਼ਰਾਬ ਕਾਰਨ ਹੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਸੱਚ ਲਈ ਗਵਾਹੀ ਦਿੱਤੀ, ਫ਼ੇਰ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀ ਬਦਲੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਉਹ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸ਼ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਕੌਮ ਦਾ ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦ ??

ਸਾਡਾ ਹੱਕ (ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ) / ساڈا حق – منی کہانی

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

"ਸਾਡਾ ਹੱਕ !"

"ਓਏ ਕਿਹੜਾ ਹੱਕ ?"

"ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦਾ ਜਮਹੂਰੀ ਹੱਕ !"

"ਉਏ ਕਿਹੜੇ ਹੱਕ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੈਂ ਭੜੂਆ ? ਇਹ ਹੱਕ ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਵਿੱਚ ਈ ਤੇਰੇ ਤੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ ਸੀ; ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ ਜਾਂ ਪੰਜਾਹਵਿਆਂ ਤੋਂ ਛਿਹਾਠ ਤੇ ਸੱਤਰਵਿਆਂ ਤੋਂ ਨੱਬੇ ਦੇ ਦੌਰ ਭੁੱਲ ਗਿਆ; ਤੇਰੇ ਮੂੰਹ ਖੋਲਣ 'ਤੇ ਵੀ ਸੈਂਸਰ ਲੱਗਾ ਹੈ, ਰੱਖ ਜ਼ੁਬਾਨ ਬੰਦ, ਜੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਜੋਗਾ ਰਹਿਣਾ ਈ !"

.................. ਚੁੱਪ ..................

~~~~~~~~~ 

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

"ساڈا حق !"

"اوئے کہڑا حق ؟"

"اپنی گلّ کہن دا جمہوری حق !"

"اوئے کہڑے حق دی گلّ کردیں بھڑوآ ؟ ایہہ حق سنّ سنتالی وچّ ای تیرے توں کھوہ لیا سی؛ یادداشت کمزور ہے جاں پنجاہویاں توں چھہاٹھ تے سترویاں توں نبے دے دور بھلّ گیا؛ تیرے منہ کھولن 'تے وی سینسر لگا ہے، رکھ زبان بند، جے ساہ لین جوگا رہنا ای !"

.................. چپّ ..................

ਗੱਡੀ ਸਰਕਾਰੀ ਉੱਤੇ ਲਾਲ ਬੱਤੀ / گڈی سرکاری اتے لال بتی

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ 

ਗੱਡੀ ਸਰਕਾਰੀ ਉੱਤੇ ਲਾਲ ਬੱਤੀ, ਜੱਥੇਦਾਰੀ ਲੁਤਫ਼ ਉਠਾਈਏ ਜੀ |
ਰਾਜ ਨਹੀਂ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ, ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਹੱਥ ਵਰ੍ਹਾਈਏ ਜੀ |
 
ਫ਼ੋਟੋਸ਼ਾਪ ਵਿੱਚ ਸੜ੍ਹਕ ਬਣਦੀ, ਅਸੀਂ ਕਾਗਜ਼ੀ ਪੁੱਲ ਬਣਾਈਏ ਜੀ |
ਆਟਾ ਦਾਲ ਤੇ ਲੈਪਟੋਪ ਵੰਡਣੇ, ਖ਼ੂਬ ਸਬਜ਼ਬਾਗ ਵਿਖਾਈਏ ਜੀ |
 
ਅਸੀਂ ਲੁੱਟੇ-ਪੁੱਟੇ ਹੈ ਖਜ਼ਾਨਾ ਖਾਲ੍ਹੀ, ਬਿਨ ਪੁੱਛਿਆਂ ਆਖ ਸੁਣਾਈਏ ਜੀ |
ਖਜ਼ਾਨਾ ਭਰੂ ਤਾਂਇਓਂ ਤਾਂ ਲੁੱਟਣਾ, ਸਾਹ ਉੱਤੇ ਟੈਕਸ ਲਗਾਈਏ ਜੀ |
 
ਦਰ ਦਰ ਨਾ ਹੁਣ ਪਉ ਰੁਲਣਾ, ਸਿੱਧੀ ਆਪਣੀ ਭੇਟ ਧਰਾਈਏ ਜੀ |
ਹੋਟਲ, ਚੈਨਲ ਜਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਰਖਾਈਏ ਜੀ |
 
ਗੋਗੜ ਸਾਡੀ ਕੋਈ ਵਧੀ ਨਾ ਐਵੇਂ, ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਲੁੱਟ ਮਚਾਈਏ ਜੀ |
ਪੀ ਪਟ੍ਰੋਲ ਕਮੇਟੀਆਂ ਦਾ ਚੱਲੀਏ, ਨਾ ਐਵੇਂ ਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਹਾਈਏ ਜੀ |
 
ਪੁੱਤ ਪੋਤਰੇ ਸਕੂਲੋਂ ਫ਼ੇਲ ਹੋਂਦੇ, ਲਾ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਪਾਸ ਕਰਾਈਏ ਜੀ |
ਅਸੀਂ ਨੇਤਾ ਪੁੱਤ ਬਣੂੰਗਾ ਮੰਤਰੀ, ਗੁਰ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਸਿਖਾਈਏ ਜੀ |

~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول 

گڈی سرکاری اتے لال بتی، جتھیداری لطفَ اٹھائیے جی
راج نہیں اسیں تاں سیوا کرنی، ہتھ جوڑ کے ہتھ ورھائیے جی
 
فوٹوشاپ وچّ سڑھک بندی، اسیں کاغذی پلّ بنائیے جی
آٹا دال تے لیپٹوپ ونڈنے، خوب سبزباگ وکھائیے جی
 
اسیں لٹے-پٹے ہے خزانہ کھالھی، بن پچھیاں آکھ سنائیئے جی
خزانہ بھرو تانئیوں تاں لٹنا، ساہ اتے ٹیکس لگائیے جی
 
در در نہ ہن پؤ رلنا، سدھی اپنی بھیٹ دھرائیے جی
ہوٹل، چینل جاں یونیورسٹی، وچّ اپنا حصہ رکھائیے جی
 
گوگڑ ساڈی کوئی ودھی نہ ایویں، اٹھے پہر لٹّ مچائیے جی
پی پٹرول کمیٹیاں دا چلیئے، نہ ایویں ای پردھان کہائیے جی
 
پتّ پوترے سکولوں فیل ہوندے، لا سفارشاں پاس کرائیے جی
اسیں نیتا پتّ بنونگا منتری، گر پہلے دن سکھائیئے جی

ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ / جمہوریات بلند ہے

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ 

ਸਭ ਬੋਲਣੇ ਦੇ ਹੱਕ ਖੋਹੇ, ਮੂੰਹ ਕਰਨਾ ਹਰ ਬੰਦ ਹੈ |
ਬਸ ਘੁੱਟ ਰੱਖ ਸਾਹਾਂ ਨੂੰ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ |

ਲਾਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਡਾਹ ਕੁਰਸੀਆਂ, ਚੋਇਆ ਜੋ ਖੂਨ ਪਾਵਿਆਂ,
ਲਹੂ ਲਿੱਬੜੇ ਨੇ ਬੋਲਦੇ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ |

ਰਾਖਿਆਂ ਦੀ ਮੌਜ-ਭੇਟ ਨੇ, ਮਲੂਕ ਕੂੰਜਾਂ ਰੱਜ ਨੋਚੀਆਂ,
ਹੁਣ ਚੀਥੜੇ ਪੁਕਾਰਦੇ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ |

ਹੰਝੂਆਂ ਗੜੁੱਚ ਅੱਖੀਆਂ, ਤਾਂਘ ਰਹੀਆਂ ਘਰ ਵਾਪਸੀ,
ਅਣਪਛਾਤ ਲੋਥ ਕੂਕੇ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ |

ਵਤਨ ਪ੍ਰਸਤੀ ਢਾਲ ਆ, ਬਣੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਘਾਣ ਦੀ,
ਕੁਸਕਿਆ ਗੱਦਾਰ ਬਣੇ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ |

ਹੁਣ ਫਾਂਸੀਆਂ ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ, ਹਾਸਿਲ ਨੇ ਹਰ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ,
ਦੜ੍ਹ ਵੱਟ ਜ਼ਮਾਨਾ ਕੱਟ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ |

ਨਪੁੰਸਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ੍ਹ ਸਭ, ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਹੈ ਜੀਣਾ ਧਾਰਿਆ,
ਜਾ ਇਜ਼ਤਾਂ ਪਰੋਸ ਰੱਖ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬੁਲੰਦ ਹੈ |

~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول 

سبھ بولنے دے حق کھوہے، منہ کرنا ہر بند ہے
بس گھٹّ رکھ ساہاں نوں، جمہوریات بلند ہے 

لاشاں ‘تے ڈاہ کرسیاں، چویا جو خون پاویاں،
لہو لبڑے نے بولدے، جمہوریات بلند ہے

راکھیاں دی موج-بھیٹ نے، ملوک کونجاں رجّ نوچیاں،
ہن چیتھڑے پکاردے، جمہوریات بلند ہے

ہنجھوآں گڑچّ اکھیاں، تانگھ رہیاں گھر واپسی،
انپچھات لوتھ کوکے، جمہوریات بلند ہے

وطن پرستی ڈھال آ، بنے منکھتا دے گھان دی،
کسکیا غدار بنے، جمہوریات بلند ہے

ہن پھانسیاں تے گولیاں، حاصل نے ہر آواز دے،
دڑھ وٹّ زمانہ کٹّ، جمہوریات بلند ہے 

نپنسکاں دی بھیڑھ سبھ، سر جھکا ہے جینا دھاریا،
جا ازتاں پروس رکھ، جمہوریات بلند ہے

ਇੱਕ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

... ਤੇ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ
ਕਿ ਸਵਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਕੋਈ ਵੱਖਰੀ ਹੋਂਦ ਦਾ;
ਇੱਕ ਅੰਗ ਹੀ ਹੈ ਸਿਰਫ਼,
ਜਦਕਿ ਮਸਲਾ ਹੀ ਹੈ ਸਾਰਾ
ਵੱਖਰੀ ਹੋਂਦ ਦਾ;

ਤੇ ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਹੋਂਦ ਤਾਂ
ਆਰੰਭ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,
ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਤੋਂ ਹੀ;
ਜਿੱਥੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੀ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ ੧ (ਇੱਕ) ਨਾਲ
ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਨਫਰੀ ਲਿੱਖ ਕੇ,
ਕਿ ਕੋਈ ਭੇਦ ਨਾ ਰਹੇ,
ਫ਼ੇਰ ਉਸਦਾ ਮੇਲ ਤਾਂ
ਕੋਈ ਮੂਰਖ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਬਿਠਾਲ ਸਕਦਾ
ਤੇਤੀ ਕਰੋੜਾਂ ਨਾਲ;

ਤੇ ਜਿੱਥੇ
ਅਕਸਰੀਅਤ ਤੋਂ ਵੱਧ
ਇਸ਼ਟ ਹੋਣ 'ਤੇ
ਹਰ ਚੜ੍ਹੇ-ਦਿਨ
ਸਮੁੱਚੀ ਖ਼ਲਕਤ ਹੀ
ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਵੇ
ਦਰ-੨ ਜਾ
ਮਲੀਨ ਹੋਣ ਦੀ
ਗ਼ੁਲਾਮ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ؛

ਫ਼ੇਰ ਕਿੰਝ
ਮੇਲ ਬੈਠੇਗਾ ਓਸਦਾ
ਜਿੱਥੇ,
ਹੋਂਦ ਇੱਕ,
ਸਿਧਾਂਤ ਇੱਕ,
ਸੋਚ ਇੱਕ
ਤੇ ਕਰਮ ਵੀ ਇੱਕ;

ਤੇ ਜੇ ਅਜਿਹੀ ਸੋਚ
ਕੁਥਾਂਏ ਭਟਕ ਰਹੀ ਹੈ ਅੱਜ
ਤਾਂ ਕਾਰਨ ਵੀ ਇਹੋ
ਇੱਕ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟਣਾ ਹੈ;
ਇੱਕ ਤੋਂ ਟੁੱਟੇ
ਤੇ ਟੁੱਟਦੇ-੨ ਭੁਰ ਗਏ;
ਤੇ ਫ਼ੇਰ ਭੁਰਿਆਂ ਦਾ ਤੇ
ਕੋਈ ਵਜੂਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਗੋਲਦਾ,
ਬੱਸ
ਬੁੱਲਾ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ ਹਵਾ ਦਾ
ਅਜਿਹੀ ਖ਼ਾਕ ਨੂੰ
ਰੋਲ ਮੇਟਣ ਨੂੰ ...

ਕ਼ਿਰਦਾਰ / کردار

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਹਰ ਮੋੜ ਬਦਲਦੇ, ਕੁਝ ਇੰਝ ਕ਼ਿਰਦਾਰ ਵੇਖੇ |
ਯ਼ਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਦਾਰੀਆਂ, ਗੱਦਾਰ ਬਣਦੇ ਯ਼ਾਰ ਵੇਖੇ |
 
ਜਾਬਰ ਜਿਹਨਾਂ ਆਖਦੇ, ਪੈਰ ਉਹਨੀਂ ਜਾਣ ਪਏ,
ਉੱਚੀ ਤਕਰੀਰਾਂ ਵਾਲੇ, ਇਖ਼ਲਾਖ ਤੋਂ ਬੀਮਾਰ ਵੇਖੇ |
 
ਰਲਮਿਲ ਲੱਗ ਆਹਰੇ, ਸਾਂਝੀ ਜੜ੍ਹ ਵੱਢੀ ਜਾਵਣ,
ਵਾਹੋਦਾਹੀ ਹੋੜ ਭੱਜਣ, ਬੀਜ ਨਾਸ਼ਣਹਾਰ ਵੇਖੇ |
 
ਕੂਕਦੇ ਜੇ ਫੁੱਲ ਅੱਜ, ਕੁਰਲਾਉਂਦੀਆਂ ਨੇ ਡਾਲੀਆਂ,
ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਝੁੰਡੋ ਝੁੰਡ, ਆਣ ਟੁੱਟੇ ਜੋ ਤਿਆਰ ਵੇਖੇ |
 
ਇੱਕ ਦੀ ਛੱਡ ਟੇਕ ਜੋ, ਹਰ ਦਰ ਮੂੰਹ ਜਾ ਮਾਰਦੇ, 
ਹੱਥ ਪੈਰ ਚੋਹੇਂ ਵੱਖ, ਇਉਂ ਬੇੜੀਆਂ ਸਵਾਰ ਵੇਖੇ |
 
ਪਲਾਂ ਦੀ ਹੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ, ਬਦਲਿਆ ਅਸਲ ਜਿਨ੍ਹਾਂ,
ਅੰਬਰੀਂ ਉਡਾਰੀਆਂ ਜੋ, ਪਤਾਲ ਉਨ੍ਹੀਂ ਖਿਲਾਰ ਵੇਖੇ |
 
ਛੱਡ ਰੋਸਾ ਉਹਨਾਂ ਸੰਗ, ਮੁੱਲ ਆਪਦਾ ਪਵਾ ਗਏ,
ਭਲਾ ਹੋਇਆ ਕੰਵਲ ਜੋ, ਭੇਦ ਆਏ ਬਾਹਰ ਵੇਖੇ |

~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

ہر موڑ بدلدے، کجھ انجھ کردار ویکھے
یاراں دیاں گداریاں، غدار بندے یار ویکھے
 
جابر جہناں آکھدے، پیر اوہنیں جان پئے،
اچی تقریراں والے، اخلاکھ توں بیمار ویکھے
 
رلمل لگّ آہرے، سانجھی جڑھ وڈھی جاون،
واہوداہی ہوڑ بھجن، بیج ناشنہار ویکھے
 
کوکدے جے پھلّ اج، کرلاؤندیاں نے ڈالیاں،
ٹڈی دل جھنڈو جھنڈ، آن ٹٹے جو تیار ویکھے
 
اک دی چھڈّ ٹیک جو، ہر در منہ جا ماردے،
ہتھ پیر چوہیں وکھ، ایوں بیڑیاں سوار ویکھے 
 
پلاں دی ہی کھیڈ وچّ، بدلیا اصل جنہاں،
عنبریں اڈاریاں جو، پتال انہیں کھلار ویکھے
 
چھڈّ روسا اوہناں سنگ، ملّ آپدا پوا گئے،
بھلا ہویا کنول جو، بھید آئے باہر ویکھے

ਅਣਖ ਰਹੀ ਵੰਗਾਰ / انکھ رہی ونگار

- ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਮੇਰੇ ਬੇਸ਼ਰਮਾਂ ਦੇ ਦੇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਗੈਰਤ ਤਾਰੋ ਤਾਰ
ਇੱਥੇ ਘਰ ਘਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵੱਸਦੀਆਂ ਕਰਕੇ ਖੂਬ ਸਿਗਾਰ
 
ਕੋਈ ਸੜ੍ਹਕੇ ਤੁਰਦੀ ਜਾਂਵਦੀ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਰਹੀ ਨਾ ਨਾਰ
ਹਰ ਲੰਡਾ ਬੁੱਚਾ ਉੱਠਦਾ ਕਰਦਾ ਇੱਜ਼ਤਾਂ ‘ਤੇ ਵਾਰ
 
ਖੜ੍ਹੀ ਕੂਕ ਦੁਹਾਈ ਪਾਂਵਦੀ ਕੋਈ ਅਬਲਾ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ਾਰ
ਕੋਲੋਂ ਅੱਖ ਮੀਟ ਕੇ ਲੰਘਦੇ ਬਣੀ ਕਾਇਰਤਾ ਕਿਰਦਾਰ
 
ਕੋਈ ਆਣ ਗਲਾਵਿਓਂ ਨੱਪਦਾ ਕੋਈ ਲੀੜੇ ਦਏ ਉਤਾਰ
ਸਿਰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਸਹਿੰਦੇ ਜਾਂਵਦੇ ਸਭ ਵੱਡ ਬਣੇ ਸਿਰਦਾਰ
 
ਕੋਈ ਹੇਕਾਂ ਲਾ ਲੱਕ ਮਿਣਦਾ ਕਰ ਧੀਆਂ ਭੈਣ ਖੁਆਰ
ਇਉਂ ਝੂਮ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਗਾਂਵਦੇ ਜਿਵ ਚੁੰਨੀਆਂ ਦਾ ਜਾਰ
 
ਨਸਲਾਂ ਜੋ ਰਹੇ ਉਜਾੜਦੇ ਸਿਰ ਦੀ ਰੋਲਣ ਦਸਤਾਰ
ਮੁੜ੍ਹ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਨਿਂਵਦੇ ਕਿਹੜੀ ਪਈ ਵੱਗਦੀ ਮਾਰ
 
ਚੰਦ ਦਮੜੇ ਬਸ ਟਪਕਾਂਵਦੇ ਜਿਹਨਾਂ ਮੂੰਹਾਂ ਤੋਂ ਲਾਰ
ਹੱਥ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੇੜੀਆਂ ਕਿਉਂ ਡੁੱਬਦੇ ਵਿੱਚ ਮੰਝਾਰ
 
ਕਿਉਂ ਬੀ ਨੂੰ ਦਾਗ ਲਾਂਵਦੇ ਕਰ ਕੇ ਗਿੱਦੜਾਂ ਦੀ ਕਾਰ 
ਕੰਵਲ ਉੱਠੋ ਜਾਗੋ ਸੁੱਤਿਓ ਅੱਜ ਅਣਖ ਰਹੀ ਵੰਗਾਰ

~~~~~~~~

- پروپھیسر کولدیپ سنگھ کنول

میرے بے شرماں دے دیس وچّ ہوئی غیرت تارو تار
اتھے گھر گھر لاشاں وسدیاں کرکے خوب سگار
 
کوئی سڑھکے تردی جانودی محفوض رہی نہ نعر
ہر لنڈا بچا اٹھدا کردا عزتاں ‘تے وار
 
کھڑی کوک دہائی پانودی کوئی ابلا وچّ بازار
کولوں اکھ میٹ کے لنگھدے بنی کائرتا کردار
 
کوئی آن گلاویوں نپدا کوئی لیڑے دئے اتار
سر سٹّ کے سہندے جانودے سبھ وڈّ بنے سردار
 
کوئی ہیکاں لا لکّ مندا کر دھیاں بھین خوار
ایوں جھوم کے اسنوں گانودے جو چنیاں دا جار
 
نسلاں جو رہے اجاڑدے سر دی رولن دستار
مڑھ اگے جا کے ننودے کہڑی پئی وگدی مار
 
چند دمڑے بس ٹپکانودے جہناں مونہاں توں لار
ہتھ دے اوہناں دے بیڑیاں کیوں ڈبدے وچّ منجھار
 
کیوں بی نوں داغ لانودے کر کے گدڑاں دی کار
کنول اٹھو جاگو ستیو اج انکھ رہی ونگار

ਬਾਘਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ / باگھاں دی سرکار

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਸ਼ੀਂਹ ਬਿਠਾਏ ਤਖ਼ਤ ‘ਤੇ, ਹੈ ਬਾਘਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ |
ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਵੱਗ ਸ਼ੂਕਦੇ, ਬੋਟੀਆਂ ਨੋਚਣ ਯਾਰ |
 
ਇਜ਼ਤਾਂ ਸੜ੍ਹਕੇ ਰੁਲਦੀਆਂ, ਚੜ੍ਹੇ ਦਿਨ ਦਿਹਾੜ |
ਕੂਕ ਨਾ ਕੋਈ ਚਲਦੀ, ਘਰ ਵੜ ਮਾਰਨ ਯਾਰ |
 
ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਇਉਂ ਆਣ ਪਿਆ, ਕੀ ਖੇਤ ਕੀ ਵਾੜ |
ਸਭ ਕਦਰਾਂ ਖੇਤੀ ਖਾਏ ਗਿਆ, ਏਤੀ ਮਾਰੀ ਮਾਰ |
 
ਅੱਜ ਮਰੇ ਕੱਲ ਭੁੱਲਣਾ, ਪਰਸੋਂ ਫੇਰ ਤਿਆਰ |
ਭੀੜ੍ਹ ਬੇਗੈਰਤ ਭੁੱਲਦੀ, ਨਿਂਵਦੀ ਜੋ ਵਾਰੋ ਵਾਰ |
 
ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਨਾਅਰਾ ਖੋਖਲਾ, ਹੋਵਣ ਮੂੜ੍ਹ ਖੁਆਰ |
ਕੰਵਲ ਇੱਦੇ ਈ ਚਲਸੀ, ਨਾ ਹੋਣਾ ਆਰ ਜੇ ਪਾਰ |

~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

شینہ بٹھائے تخت ‘تے، ہے باگھاں دی سرکار
کتیاں دے وگّ شوکدے، بوٹیاں نوچن یار
 
ازتاں سڑھکے رلدیاں، چڑھے دن دہاڑ
کوک نہ کوئی چلدی، گھر وڑ مارن یار
 
ٹڈی دل ایوں آن پیا، کی کھیت کی واڑ
سبھ قدراں کھیتی کھائے گیا، ایتی ماری مار
 
اج مرے کلّ بھلنا، پرسوں پھیر تیار
بھیڑھ بے غیرت بھلدی، ننودی جو وارو وار
 
پھڑھ کے نعرہ کھوکھلا، ہوون موڑھ خوار
کنول ادے ای چلسی، نہ ہونا آر جے پار

ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੇ ਸੋਧ

ਅਗਰ ਆਪ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕਰਵਾਉਣੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਆਪਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਨਿਸ਼ਚਾ ਪ੍ਰਗਟਾ ਕੇ ਹੀ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਘੜਨੀ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਚਲਣ ਕਰ ਕੇ ਸੋਧ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਮਿਲੇਗਾ | ਜੇਕਰ ਆਪ ਉਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਚਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਫੇਰ ਆਪ ਉਸਨੂੰ ਸੋਧਣ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ !

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਹਾਇਕੂ - ਚੁਰਾਸੀਆਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਚੁਰਾਸੀਆਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਫ਼ੇਰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਨਵੰਬਰ
ਸਿਆਹ ਰਾਤ ਨਾਲ

ਚੋਰ ਚੋਰ ਪਿਆ ਸ਼ੋਰ ਹੈ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਚੋਰ ਚੋਰ ਪਿਆ ਸ਼ੋਰ ਹੈ ਹਰ ਗਲੀ ਰੌਲਾ ਪੈ ਗਿਆ |
ਸਿਰਦਾਰ ਜੋ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਲਾ ਕਚਹਿਰੀ ਬਹਿ ਗਿਆ |
 
ਚੋਰ ਹੀ ਪੜਤਾਲੀਆ ਪਿਆ ਦੇਵੇ ਗਵਾਹੀ ਚੋਰ ਹੀ,
ਫੜ੍ਹੋ-ਫੜ੍ਹੀ ਅਜੀਬ ਮਚੀ ਹੰਗਾਮਾ ਅਜਬ ਪੈ ਗਿਆ |
 
ਉਡੀਕਦਾ ਇਨਸਾਫ਼ ਆਪਣਾ ਹੀ ਮੁਸਤਕਬਿਲ,
ਅੱਜ ਖਬਰ ਹੈ ਚਾਰ ਉਹ ਮੋਢੇ ਜੋਗਾ ਰਹਿ ਗਿਆ |
 
ਅੰਨ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਉੱਤੇ ਚਲੇ ਕਾਣਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜ ਇਹ,
ਬਦਰੰਗ ਝੰਡੇ ਟੰਗ ਪੂੰਛ ਹਜੂਮ ਲੁੱਟ ਲੈ ਗਿਆ |
 
ਢੇਰਾਂ ਢੇਰ ਡਕਾਰ ਸਭ ਹੱਥ ਢਿੱਡ ਉੱਤੇ ਫੇਰ ਕੇ,
ਮੂਰਖਾਂ ਦਾ ਵੱਗ ਹੱਕ ਆ ਧਰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਬਹਿ ਗਿਆ |
 
ਭਗਵੀਆਂ ਜਿਹੀ ਧੋਤੀਆਂ ਕਦੇ ਚਿੱਟੀ ਪਾ ਕੇ ਟੋਪੀਆਂ,
ਜਮੂਰਿਆਂ ਦੀ ਮਜਲਿਸਾਂ ਤੇ ਲੁੱਟ ਮਦਾਰੀ ਲੈ ਗਿਆ |
 
ਵਿੱਚ ਨੰਗਿਆਂ ਦੀ ਬਸਤੀ ਨੰਗਿਆਂ ਦਾ ਹਮਾਮ ਇਹ,
ਪਾੜ ਸੁੱਟੋ ਕੱਪੜੇ ਜਿਹੜਾ ਨੰਗਾ ਹੋਣੋ ਰਹਿ ਗਿਆ |
 
ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਰਹਿ ਗਿਆ |
ਜੋ ਲਫ਼ਜ਼ ਉਬਲਦੇ ਕੰਵਲ ਜ਼ੁਬਾਨੋਂ ਕਹਿ ਗਿਆ |

ਕਿਹੜਾ ਵਤਨ / کہڑا وطن

- ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਕਿੰਝ ਵਤਨ ਉਸਨੂੰ, ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਆਖਾਂ,
ਲ਼ਹੂ ਮੇਰਾ ਜਿੱਥੇ, ਫੱਬਤੀਆਂ ਝੱਲਦਾ ਏ |
 
ਠਹਾਕੇ ਲੱਗਣ ਜਿੱਥੇ, ਅੱਲ੍ਹੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ‘ਤੇ,
ਉਸ ਆਬੋ-ਹਵਾ ਮੇਰਾ, ਖ਼ੂਨ ਖੱਲ੍ਹਦਾ ਏ |
 
ਬੁਲਬੁਲਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ, ਚੰਡਾਲ ਜਦੋਂ ਹੱਸੇ,
ਚਿਣਗ ਜਿਹੀ ਧੁੱਖਦੀ, ਸੀਨਾ ਬਲ਼ਦਾ ਏ |
 
ਮੁਨਸਿਫ਼ ਪੱਥਰ ਹੈ, ਰਾਖਾ ਜੋ ਕਾਤਿਲ,
ਕਲਮ ਹੈ ਗੋਲੀ, ਰੋਸਾ ਇਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਏ |
 
ਬਲਦੇ ਟਾਇਰਾਂ ਦੀ, ਅੱਗ ਬੁੱਝੀ ਨਾ ਹਾਲੀਂ,
ਟੀਸ ਉੱਠੇ ਜਦ ਵੀ, ਚਰਚਾ ਚੱਲਦਾ ਏ |
 
ਵਿੱਚ ਸੜ੍ਹ ਅੱਗ ਦੇ, ਮੈਂ ਅੱਗ ਹੋਇਆ ਹਾਂ,
ਹੈ ਤਪਸ਼ ਏਨੀ, ਫੌਲਾਦ ਪੰਘਲਦਾ ਏ |
 
ਜਾਬਰ ਹੈਂ ਬੇਸ਼ੱਕ, ਪਰ ਜਾਣ ਲੈ ਏਨਾ,
ਛੇੜੀਂ ਨਾ ਭੁੱਲ ਵੀ, ਲਾਵਾ ਜੋ ਉੱਬਲਦਾ ਏ |

~~~~~~~

- پروپھیسر کولدیپ سنگھ کنول

کنجھ وطن اسنوں، میں اپنا آکھاں،
لہو میرا جتھے، پھبتیاں جھلدا اے
 
ٹھہاکے لگن جتھے، الھے زخماں ‘تے،
اس آب-و-ہوا میرا، خون کھلھدا اے
 
بلبلاں نوں مار، چنڈال جدوں ہسے،
چنگ جہی دھکھدی، سینہ بلدا اے
 
منصف پتھر ہے، راکھا جو قاتل،
قلم ہے گولی، روسا اسے گلّ دا اے
 
بلدے ٹائراں دی، اگّ بجھی نہ ہالیں،
ٹیس اٹھے جد وی، چرچہ چلدا اے
 
وچّ سڑھ اگّ دے، میں اگّ ہویا ہاں،
ہے تپش اینی، فولاد پنگھلدا اے
 
جابر ہیں بے شکّ، پر جان لے اینا،
چھیڑیں نہ بھلّ وی، لاواں جو ابلدا اے

ਰਹਾਂਗੇ ਜੂਝਦੇ ਸਦਾ / رہانگے جوجھدے سدا

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਅਸੀਂ ਜੂਝਦੇ ਸੀ,
ਜੂਝਦੇ ਹਾਂ,
ਤੇ ਰਹਾਂਗੇ ਜੂਝਦੇ ਸਦਾ;
 
ਤੇ ਜੂਝੇਗੀ
ਸਾਡੀ ਹਰ ਸੋਚ,
ਸਾਡੇ ਅਹਿਸਾਸ,
ਹਰੇਕ ਕਤਰਾ
ਸਾਡੇ ਲਹੂ ਦਾ,
ਕਿ ਤਦ ਤੱਕ
ਜਦੋਂ ਤੀਕ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ
ਰਵ੍ਹੇਗਾ ਬਾਕੀ,
ਇੱਕ ਵੀ ਸਾਹ;
 
ਕਿ ਝਲਕੇਗੀ
ਜਦੋਂ ਤੀਕ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ
ਸਿਧਾਂਤਾਂ ‘ਤੇ
ਹਰ ਹੀਲੇ
ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਦੀ
ਸਦ-ਅਤ੍ਰਿਪਤ ਚਾਹ,
ਤੇ ਜਦੋਂ ਤਕ ਜਾਵੇਗੀ
ਓੜਕ ਸੱਚ ਵੱਲ ਹੀ
ਸਾਡੀ ਹਰੇਕ ਰਾਹ;
 
ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਾਹ ਬਲਕਿ
ਜੂਝੇਗੀ ਇਹ ਹਸਤੀ,
ਸਾਹ-ਵਿਹੀਣ ਵੀ ਸਾਡੀ,
ਸਤਿ-ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਖੜਗ
ਤੇ ਹੌਸਲੇ ਦੀ
ਢਾਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ,
ਤੇ ਰਹੇਗੀ ਜੂਝਦੀ
ਕਿ ਜਦ ਤਕ ਹੈ ਮਨਸ਼ਾ,
ਸਾਡੇ ਕਿਣਕੇ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ,
ਖਿੰਡ-ਖਿੰਡ ਕੇ
ਮੁਕਦੇ ਹੋਇਆਂ ਵੀ,
ਰੱਖ ਸਿਦਕ
ਤੇ ਸਿਰੜ ਨੂੰ ਕਾਇਮ,
ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਰੱਖਣ ਦੀ,
ਨਾ ਸੁੱਟਾਂਗੇ ਸਿਰਾਂ ਨੂੰ,
ਦੱਬ ਕੇ ਜਦ ਤੱਕ
ਚੰਦ ਗਰਜ਼ਾਂ ਦੀ
ਗਾਂਠੜੀ ਦੇ ਭਾਰ ਦੇ ਥੱਲੇ;
 
ਨਾ ਮੁੱਕੇਗੀ ਕਦੇ ਵੀ,
ਹੋਂਦ ਇਹ ਸਾਡੀ,
ਲੱਖ ਤੇਜ਼ ਧਾਰ  ਹੋਵਣ
ਸ਼ਮਸ਼ੀਰਾਂ ਇਹ
ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਬੇਸ਼ਕ,
ਬਲਕਿ ਨਿਵਾਵਣਗੀਆਂ
ਸਿਰ ਉਹ ਹਰ ਹੀਲੇ
ਅੱਗੇ ਹੀ ਸਾਡੇ
ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ
ਜਾਚ ਸਾਨੂੰ
ਆਪਣੀ ਹੀ ਰਾਖ ਵਿੱਚੋਂ
ਕੁਕਨੁਸ ਵਾਗੂੰ
ਮੁੜ੍ਹ ਜ਼ਿੰਦਾ ਉੱਠਣ ਦੀ;
 
ਕਿ ਨਾ ਮੁਕਾਂਗੇ ਤਦ ਤਕ
ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਜਾਬਰ
ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕੇਗਾ ਕਦੇ
ਸਾਨੂੰ ਫਨ੍ਹਾ ਕਰਨ ਦੀ
ਆਪਣੀ ਕਦੇ ਪਿਆਸ,
ਕਿ ਜਦ ਤਕ ਰਹੇਗਾ ਯਾਦ
ਸਾਡੇ ਖੌਲਦੇ ਲਹੂ ਨੂੰ
ਵੈਰੀ ਆਰੀਆਂ ਦੇ
ਦੰਦਿਆਂ ਦੀ ਪਿਆਸ ਤੋਂ
ਦੁੱਗਣਾ ਉਬਲਦਾ ਰਹਿਣਾ;
 
ਕਿ ਜਦ ਤਕ ਰਹਾਂਗੇ ਕਰਦੇ
ਸਾਬਿਤ ਅਸੀਂ ਨਿਰੰਤਰ
ਕਿ ਹੈ ਗਲਤ ਇਹ
ਕਿ ਲਿਖਦੇ ਨੇ
ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ
ਕੇਵਲ ਉਹ ਹੀ
ਹੁੰਦੀ ਏ ਫ਼ਤਹਿ
ਨਸੀਬ ਵਿੱਚ ਜਿਹਨਾਂ,
ਤੇ ਝੂਠ ਇਸਨੂੰ
ਕਿ ਹਾਰਿਆਂ ਦਾ
ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ,
ਕਿਉਂ ਕਰ ਉਹ ਸਿਆਹੀ
ਲਿਖਦੀ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ
ਨਾ ਬਣਦੀ ਏ
ਜਿੱਤ ਦੇ ਕਿਸੇ
ਆਤਿਸ਼ੀ ਨਗਾਰਿਆਂ ਦੀ
ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਦੇ ਕਦੇ,
ਬਲਕਿ ਉਸਨੂੰ ਤਾਂ
ਗਿੱਲਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਸਦਾ
ਹੌਸਲਿਆਂ ਦਾ ਬੁਲੰਦ ਹੋਣਾ
ਤੇ ਜਨੂੰਨ
ਸਿਰ ਤਲੀ ਧਰ ਕੇ ਵੀ
ਲੜ੍ਹਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਦਾ,
ਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੋਇਆਂ;
 
ਸੋ ਨਾ ਮੁਕਾਂਗੇ ਕਦੇ ਅਸੀਂ,
ਨਾ ਹੀ ਖੜ੍ਹੋਵਾਂਗੇ
ਰਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਦੇ
ਕਿਸੇ ਵਕਤੀ ਹਾਰ ਦੇ
ਤਾਬ ਤੋਂ ਦੱਬ ਕੇ,
ਜਾਣਾਂਗੇ ਬਲਕਿ
ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ
ਇਹਨਾਂ ਹਰ ਹਾਰਾਂ ਨੂੰ
ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ
ਵੱਡੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਦਾ,
ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਤਾਂ
ਬਸ ਜੂਝਦੇ ਸੀ,
ਜੂਝਦੇ ਹਾਂ,
ਤੇ ਰਹਾਂਗੇ ਜੂਝਦੇ ਸਦਾ ...

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

اسیں جوجھدے سی،
جوجھدے ہاں،
تے رہانگے جوجھدے سدا؛
 
تے جوجھیگی
ساڈی ہر سوچ،
ساڈے احساس،
ہریک قطرہ
ساڈے لہو دا،
کہ تد تکّ
جدوں تیک ساڈے وچّ
روھیگا باقی،
اک وی ساہ؛
 
کہ جھلکیگی
جدوں تیک ساڈے وچّ
سدھانتاں ‘تے
ہر حیلے
قایم رہن دی
صد-اترپت چاہ،
تے جدوں تک جاوے گی
اوڑک سچ ول ہی
ساڈی ہریک راہ؛
 
نہ کیول ساہ بلکہ
جوجھیگی ایہہ ہستی،
ساہ-وہین وی ساڈی،
ست-وچاراں دی کھڑگ
تے حوصلے دی
ڈھال نوں لے کے،
تے رہیگی جوجھدی
کہ جد تک ہے منشا،
ساڈے کنکے وچّ ہریک،
کھنڈ-کھنڈ کے
مکدے ہویاں وی،
رکھ صدق
تے سرڑ نوں قایم،
سر اچا رکھن دی،
نہ سٹانگے سراں نوں،
دب کے جد تکّ
چند غرضاں دی
گانٹھڑی دے بھار دے تھلے؛
 
نہ مکیگی کدے وی،
ہوند ایہہ ساڈی،
لکھ تیز دھار  ہوون
شمشیراں ایہہ
دشمن دیاں بے شک،
بلکہ نواونگیاں
سر اوہ ہر حیلے
اگے ہی ساڈے
جدوں تکّ آؤندی ہے
جاچ سانوں
اپنی ہی راکھ وچوں
ققنس واگوں
مڑھ زندہ اٹھن دی؛
 
کہ نہ مکانگے تد تک
تے نہ ہی کوئی جابر
پورا کر سکیگا کدے
سانوں پھنھا کرن دی
اپنی کدے پیاس،
کہ جد تک رہے گا یاد
ساڈے کھولدے لہو نوں
ویری عاریاں دے
دندیاں دی پیاس توں
دگنا ابلدا رہنا؛
 
کہ جد تک رہانگے کردے
ثابت اسیں نرنتر
کہ ہے غلط ایہہ
کہ لکھدے نے
ایہہ اتہاس
کیول اوہ ہی
ہندی اے فتح
نصیب وچّ جہناں،
تے جھوٹھ اسنوں
کہ ہاریاں دا
کوئی اتہاس نہیں ہندا،
کیوں کر اوہ سیاہی
لکھدی جو اتہاس نوں
نہ بندی اے
جت دے کسے
آتشی نگاریاں دی
نال گونج دے کدے،
بلکہ اسنوں تاں
گلہ رکھدا ہے سدا
ہوسلیاں دا بلند ہونا
تے جنونّ
سر تلی دھر کے وی
لڑھدے رہن دا سدا،
ہاراں نوں جاندے ہویاں؛
 
سو نہ مکانگے کدے اسیں،
نہ ہی کھڑھووانگے
راہاں وچّ ہی کدے
کسے وقتی ہار دے
تاب توں دب کے،
جانانگے بلکہ
پہلا قدم
ایہناں ہر ہاراں نوں
بھوکھ دیاں
وڈیاں جتاں دا،
کیونکہ اسیں تاں
بس جوجھدے سی،
جوجھدے ہاں،
تے رہانگے جوجھدے سدا ...

ਭੱਬਾ ਭੰਡ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਭੱਬਾ ਭੰਡ ਹਰ ਦਰਿ ਵਿਕੈ, ਮੁੱਲਿ ਤਖਤੀ ਗਲਿ ਪਾਇ ||੧||
ਕਰਿ ਉਪਮਾ ਹੁਕਮਾਨ ਕੀ, ਜਿਹਬਾ ਜਿਉ ਲਮਕਾਇ ||੨||
ਲਟਕੈ ਜੀਭ ਸਵਾਨਿ ਸਮ, ਬੋਟੀ ਮਿਲਣੇ ਤਿਸਿ ਚਾਇ || ੩||
ਪਦ ਸਨਮਾਨ ਕੋ ਲੋਚਤਾ, ਨਾਨਾ ਕਰਿ ਨਾਚਿ ਵਿਖਾਇ ||੪||
ਗਿਆਨਿ ਆਚਾਰਿ ਵਿਹੂਣ ਹੈ, ਗੱਲਾਂ ਕੀ ਓਹ ਖੱਟੀ ਖਾਇ ||੫||
ਕਹੈ ਕੰਵਲ ਲੋਭਿ ਕੀਟ ਜੋ, ਸੇ ਭੰਡ ਵਿਕਾਊ ਕਹਾਇ ||੬||