झूमे है जियरवा / جھُومے ہے جِیروا

- प्रोफ़ैसर कवलदीप सिंघ कंवल 

तरसत धरत पे बरसी बूँदयिया
मन पुलकित है भीज भिजयिया
 
पपीहा की प्यास बुझी स्वाँती से
गरजत दामिनी कित मधुरयिया
 
टिप टिप ताल मृदंगुला यह बाजे
सोर पवनवा जिह झूल झुलयिया
 
तन पर गिरती मचलती ये बूँदें
अंतर छेड़े यह नाद सुरसयिया
 
लाज सरम तज झूमे है जियरवा
पीहु पीहु करत पीहु होय रहिया

~0~0~0~0~

- پروفےسر کولدیپ سِںگھ کنول

ترسط دھرت پے برسی بُوںدیِیا
من پُلکِت ہے بھیج بھِجیِیا
 
پپیہا کی پیاس بُجھی سواںتی سے
غرضط دامِنی کہط مدھریِیا
 
ٹِپ ٹِپ تال مردںگُلا یہ باجے
سور پونوا جِھ جھُول جھُلیِیا
 
تن پر گِرتی مچلتی یہ بُوںدیں
اَںتر چھیڈے یہ ناد سُرسیِیا
 
لاج سرم طج جھُومے ہے جِیروا
پیہُ پیہُ کرت پیہُ ہوی رھِیا

दिन-ऐ-सब्बाथ / دِن-ء-سب باتھ

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

छल की सलीब चढ़ वो इतना ही उन से बोला
दिन-ऐ-सब्बाथ याद रखना मैं फिर जी उठूँगा

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

چھل کی سلیب چڑھ وو اِتنا ہی اُن سے بولا
دِن-ء-سب باتھ یاد رکھنا میں پھِر جی اُٹھُوںگا

ख़ुद से आँखें / خُد سے آںکھیں

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

पूछना ज़रूर उससे 'गर मिले कहीं वो तुम को
आईने में ख़ुद से मिला पाता है कभी वो आँखें

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

پُوچھنا ژرُور اُسّے 'گر مِلے کہیں وو تُم کو
آئینے میں خُد  سے مِلا پاتا ہے کبھی وو آںکھیں

ਫ਼ਸਲੀ ਬਟੇਰੇ / فصلی بٹیرے

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਛੱਡ ਜਾਣਗੇ ਜੋ ਫ਼ਸਲੀ ਬਟੇਰੇ, ਦਾਣਿਆਂ ਦੀ ਜਦ ਰੁੱਤ ਲੰਘ ਗਈ
ਝੂਠੇ ਅਸਲਾਂ ਦੇ ਹੋਣਗੇ ਨਿਬੇੜੇ, ਸਿਰਾਂ 'ਤੇ ਜਦ ਭੀੜ ਬਣ ਪਈ

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

چھڈّ جانگے جو فصلی بٹیرے، دانیاں دی جد رتّ لنگھ گئی
جھوٹھے اسلاں دے ہونگے نبیڑے، سراں 'تے جد بھیڑ بن پئی

बस चुप रहो / بس چُپ رہو

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

लूट कर वो देश तेरा, भर लें तिजोरी अपनी, बस चुप रहो
लाशों से भरें गलियाँ, खून से भी खेलें होली, बस चुप रहो

भूल कर न चोर कहना, कातिल को न सुनाना, बस चुप रहो
चौपट की अंधी नगरी, सच्च को है फाँसी गोली, बस चुप रहो

~0~0~0~0~

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

لُوٹ کر وو دیش تیرا، بھر لیں تِجوری اَپنی، بس چُپ رہو
لاشوں سے بھریں گلِیاں، خون سے بھی کھیلیں ہولی، بس چُپ رہو

بھول کر ن چور کہنا، کاتِل کو ن سُنانا، بس چُپ رہو
چؤپٹ کی اَںدھی نگری، سچ چ کو ہے پھاںسی گولی، بس چُپ رہو

अंजाम–ऐ–पानी-पानी / اَںجام–ء–پانی-پانی

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

हर आँधी को सीने झेले यूँ कि आग न अंदर बुझने दी
तूँ बर्फ़ सा हो भी आयेगा अंजाम तो पानी पानी होगा

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

ہر آںدھی کو سینے جھیلے یُوں کہ آگ ن اَںدر بُجھنے دی
تُوں بر ف سا ہو بھی آئیگا اَںجام تو پانی پانی ہوگا

जनून / جنُون

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

है जनून अपनी राख़ से जी उठने का इस कदर
कि धधकती आग में भी हम बेख़ौफ़ उतरते है

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

ہے جنُون اَپنی راخ سے جی اُٹھنے کا اِس قدر
کہ دھدھکتی آگ میں بھی ہم بےخوف اُترتے ہے

वो आँसू / وو آںسُو

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

एक ईमारत पे सिजदे में कैसे वो आँसू बह निकले
हज़ारों लाशें चीथड़े भी जिन्हें न तरल कभी कर पाये

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

ایک ئیمارط پے سِجدے میں کیسے وو آںسُو بہ نِکلے
ہزاروں لاشیں چیتھڑھے بھی جِنہیں ن ترل کبھی کر پائے

हाथ भर का बदलना / ہاتھ بھر کا بدلنا

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

बहुत हो गई बातें कोई नया सा सूरज उगाने की
मुट्ठी भर बीज नाब्युला गर ला सको तो लायो

घिसी हुयी क्रांति और बदलाव के ये बातूनी नारे
जगा सको तो पहले ख़ुद में लौअ सच्च जगायो

दमगज़ों के सर कहाँ कभी यूँ इन्कलाब आये हैं
हो हाँकते ज़माना कभी बोझ अपना भी उठायो

बस सत्ता बदलने पर ही मान मुनव्वल हो जाना
मर्ज़-ए-ख़ुशफ़हिमी को न इस कदर भी बढ़ायो

चाबुक भी वही है और खाल भी वही है तुम्हारी
इस हाथ बदलने भर पे कंवल न इतना जश्नायो

~0~0~0~0~

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

بہُت ہو گئی باتیں کوئی نیا سا سُورج اُگانے کی
مُٹ ٹھی بھر بیج ناب یُلا گر لا سکو تو لایو

گھِسی ہوئی کراںتی اور بدلاو کے یہ باتُونی نارے
جگہ سکو تو پہلے خُد  میں لؤع سچ چ جگائےاُ

دمگظاُں کے سر کہاں کبھی یُوں اِنکلاب آئے ہیں
ہو ہاںکتے ظمانا کبھی بوجھ اَپنا بھی اُٹھایو

بس ستّا بدلنے پر ہی مان مُنو ول ہو جانا
مرضی़-اے-خُشفہِمی کو ن اِس قدر بھی بڑھاےاُ

چابُک بھی وہی ہے اور کھال بھی وہی ہے تُمہاری
اِس ہاتھ بدلنے بھر پے کنول ن اِتنا جش نایو

ਧਾਰਾ 498 ਏ – ਨਿਆਂ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਕਲੰਕ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 498 ਏ ਆਈ.ਪੀ.ਸੀ. ਜਾਂ ਸਿੱਧੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦਾਜ ਦੀ ਧਾਰਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਦਾਜ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਾਜ ਮੰਗਣ ਵਾਲੇ ਉੱਤੇ ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਬੂਤ ਦੇ ਮੁਹਈਆ ਕਰਵਾਇਆਂ ਬਸ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਪੀੜਿਤ ਪੱਖ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਐਫ਼.ਆਈ.ਆਰ. ਜਾਂ ਸਾਧਾਰਣ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪਰਚਾ ਦਰਜ ਕਰ ਕੇ ਗਿਰਫਤਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਵਧਾਨ ਹੈ | ਵੇਲੇ ਦੀ ਸਮਝ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਾਇਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਦੇਸ਼ ਚੰਗਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਜੋ ਕੁਝ ਧਿਰਾਂ ਵਲੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਕੁਰੀਤੀ ਦੇ ਫੈਲਾਵ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਦੇ ਕਦਮ ਵਜੋਂ ਸਰਾਹਿਆ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਪਰ ਅੱਜ (ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਸ਼ਾਇਦ ਚੰਗੇ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ?) ਇਸ ਧਾਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਰੂਪ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਧਾਰਾ ਨਿਆਂ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝੂਠੇ ਮੁਕਦਮਿਆਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੀ, ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਸਾਬਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਤਾੜਨਾ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੀ, ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਪੁਲਿਸ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ, ਬਲੈਕਮੇਲਿੰਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਜ਼ਾਲਿਮਾਨਾ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਾਵਧਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ |

ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਧਾਰਾ ਸੰਵਿਧਾਨ, ਨਿਆਂ  ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਤਦ ਤੀਕ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤਕ ਉਸ ਉੱਤੇ ਲਗਾਏ ਗਏ ਦੋਸ਼ ਸਥਾਪਿਤ ਨਿਰਪੇਖ ਅਦਾਲਤੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਸਾਬਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ; ਪਰ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਾਵਧਾਨ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਹੋਣ ਤੋਂ ਹੀ ਤਥਾਕਥਿਤ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧੀ ਵਾਂਗ ਮੰਨ ਕੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਛੁੱਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਬੇਹਦ ਹੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੇ ਨੇ |

ਦੂਜੇ, ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਧਾਰਾ ਹੇਠ ਆਉਣਯੋਗ ਮੰਨੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਰਿਪੋਰਟ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ (ਵੀ) ਸਬੂਤ ਦੇ (ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ) ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਗੈਰ-ਨਿਆਇਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਮਹਿਕਮੇ ਨੂੰ ਆਪੂੰ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਅਖਤਿਆਰ ਦੇ ਕੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਠੋਸ ਸਬੂਤ ਦਾ ਦੇਣਾ ਲਾਜ਼ਿਮ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਤਾ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਵੋ ਲੜਕੀ ਪੱਖ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ਼ ਕਰ ਕੇ ਇੱਕ ਪਾਸੜ ਕਾਰਵਾਈ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗਿਰਫ਼ਤਾਰੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ) ਕਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਾਬਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਦਾਰੋਮਦਾਰ ਲੜਕਾ ਪੱਖ ‘ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਮੂਲ ਨਿਆਂ ਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਅਧਾਰ ਦੋਸ਼ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਲੋਂ ਦੋਸ਼ੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਨਿਆਂ-ਉਚਿਤ ਸਬੂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕੇਵਲ ਅਦਾਲਤੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਸੋ ਬਿਨਾਂ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ (ਅਤੇ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰੀ ਗੈਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਵੀ) ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਗੈਰਵਾਜਿਬ ਰਸਤੇ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਤਾੜਿਤ ਕਰਵਾ ਇਹ ਧਾਰਾ ਸਮੁੱਚੀ ਨਿਆਂ-ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ੱਕੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ |

ਤੀਜਾ, ਨਿਆਂ ਦਾ ਮੌਲਿਕ ਅਸੂਲ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵੀ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਭਾਵੇਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਗੁਨਾਹਗਾਰ ਹੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਛੁੱਟ ਜਾਣ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵੀ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਲੰਕ ਕਿਸੇ ਨਿਆਂ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਸਿਰ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ; ਫਿਰ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 80-90 % ਮਾਮਲੇ ਬਿਲਕੁਲ ਝੂਠੇ ਜਾਂ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਸਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਿਆਂ-ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਇੱਕ ਚਪੇੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ !

ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅਤੇ ਅੱਜ-ਕੱਲ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਸਲੀ ਪਾਸਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਦਾਜ ਦੀ ਇਸ ਧਾਰਾ ਹੇਠ ਦਰਜ ਕਰਾਏ ਜਾਂਦੇ ਕਰੀਬਨ 60% ਮਾਮਲੇ ਪਹਿਲੀ ਪੜਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਲਤ ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, 30% ਜਿਹੜੇ ਹੋਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹੀ ਜਾਂ ਕੋਰੇ ਗਲਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਨ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਂ ਪੁਲਿਸ ਮਹਿਕਮੇ ਅੰਦਰ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਦਬਾਵ ਨਾਲ ਹੀ ਅੱਗੇ ਚਲਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸ਼ਾਇਦ 10% ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੱਚ ਦੇ ਥੋੜਾ-ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਢੁੱਕਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਾਦਾ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹੋਣ |

ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾੜਨਾ ਕਰਕੇ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਕਰ ਜੇਬ੍ਹਾਂ ਭਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਜਰੂਰ ਮੁਹਈਆ ਕਰਵਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਦੰਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੜ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਤਾੜਨਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਹੁਤੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲੇ ਹੀ ਬਣਦੇ ਹਨ | ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ ਜੇ ਸਾਰੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਆਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾਜ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਵੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਨੇ ਕਿ ਦੋ ਦਿਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੱਠ ਸਾਲ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਦਾਜ ਮੰਗਣ ਦਾ ਝੂਠਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾ ਕੇ ਪਤਾੜਨਾ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ |

ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਉੱਪਰ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਅੱਜ ਮਸਲੇ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦਾ ਨਹੀਂ ਘਰ ਤੋੜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰ ਮਾਤਰ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੋਈ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ | ਬਾਕੀ ਬਲੈਕਮੇਲਿੰਗ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਾਵਧਾਨ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਹਥਿਆਰ ਹੋ ਨਿੱਬੜਿਆ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੁੜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵੀ ਧੋਖੇ ਵਿੱਚ ਲੂਲ੍ਹੀ, ਲੰਗੜੀ, ਅੰਨ੍ਹੀ, ਬੌਲੀ, ਪਿੰਗਲੀ, ਦਿਮਾਗੀ ਪਾਗਲ, ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ, ਨਾਜਾਇਜ਼ ਸੰਤਾਨ ਵਾਲੀ, ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਛੁਪਾ ਕੇ ਰੱਖੀ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜਾਂ ਤਲਾਕਸ਼ੁਦਾ ਕੁੜੀ ਮੜ੍ਹ ਕੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਰਾਹੀਂ ਬਲੈਕਮੇਲ ਕਰ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ | ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ ਹੀ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਨਾਹ ਬਣ ਨਿੱਬੜਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੀ ਉਮਰ ਭੁਗਤਣੀ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ |

ਇੰਨਾ ਸਭ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਝੂਠੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਕੇ ਸਮੁੱਚੇ ਨਿਆ-ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼/ਨਾਜਾਇਜ਼ ਕਮਾਈ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਾ, ਕੁਝ ਦਿਮਾਗੀ ਸੋਕੜੇ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਮਹਿਲਾਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਪਾਰ ਦਾ ਅਮੁੱਕ ਸੋਮਾ ਮੁਹਈਆ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਅਤੇ ਨਕਲੀ ਮਸਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝਾ ਕੇ ਵੋਟਾਂ ਵੱਟਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਉਪਲਭਧ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਕਮਾਊ ਪੁੱਤਰ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸੋ ਇੰਨੇ ਸਭ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਮਾਮਲਿਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਹ ਸਭ ਧਿਰਾਂ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣਾ ਧੰਧਾ ਕਾਇਮ ਅਤੇ ਵੱਧਦਾ ਫੁੱਲਦਾ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ |

ਪਰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਹੈ ਇੰਨਾ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਸਿਆਸੀ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮੰਚ ਤੋਂ ਇਸ ਮਾਨਵ ਅਧਿਕਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਖਿਲਾਫ਼ ਕੋਈ ਆਵਾਜ਼ ਉੱਠਦੀ ਹੈ |

~0~0~0~0~

ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ - ਦਾਜ ਦੀ ਧਾਰਾ / منی کہانی - داج دی دھارا

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

"ਤੈਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾ ਕੇ ਮੇਰੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਮਕਾਨ ਖਰੀਦ ਕੇ ਦੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ, ਤੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ 'ਤੇ ਦਾਜ ਦਾ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕਰਾ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਤੁੰਨਾ ਦਵਾਂਗਾ |" ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀ ਦਾ ਪਿਓ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਬੋਲਿਆ |

"ਜੇ ਮਕਾਨ ਮੈਂ ਖਰੀਦ ਕੇ ਦਵਾਂਗਾ, 10-15 ਲੱਖ ਜੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪੱਲਿਓਂ ਪਾਵਾਂਗਾ, ਤੇ ਬਾਕੀ ਜੋ ਬਣਿਆ ਉਸਦਾ ਬੈਂਕ-ਲੋਨ ਵੀ ਮੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਹੀ ਸਿਰ ਹੋਵੇਗਾ, ਫ਼ੇਰ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਕਿਉਂ, ਮਕਾਨ ਮੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਹੋਵੇਗਾ | ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਮਕਾਨ ਲੈਣਾ ਨਾ ਲੈਣਾ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀ ਦਾ ਆਪਸੀ ਮਾਮਲਾ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਪੈਸਾ ਦੇਣਾ ਨਾ ਦੇਣਾ ਇਹ ਮੇਰੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੋਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ! ਬਾਕੀ ਜਿਵੇਂ ਹੁਣ ਤੂੰ ਦਾਜ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਦਾ ਡਰਾਵਾ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਮਕਾਨ ਖਰੀਦਵਾ ਰਿਹਾ ਹੈਂ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਵਰਗਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਭਰੋਸਾ ਕਿ ਕਲ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਅਤੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਬਣਿਆ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਹੀ ਦੱਬ ਦੇ ਧੱਕਾ ਮਾਰ ਦੇਵੇਂ | ਜੇ ਤੇਰੀ ਇੰਨੀ ਹੀ ਜ਼ਿੱਦ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਮਕਾਨ ਲੈਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪੱਲਿਓਂ ਲੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਕੱਲ ਨੂੰ ਤੂੰ ਜਾਣੇ ਤੇ ਤੇਰੀ ਕੁੜੀ ਜਾਣੇ |" ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ |

"ਦੇਖੋ, ਦੇਖੋ, ਦੇਖੋ, ਥਾਣੇਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ! ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਨਾ ਇਹ ਦਹੇਜ ਮੰਗਦੇ ਨੇ ! ਦੇਖਿਆ ਹੁਣੇ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਦਹੇਜ ਮੰਗ ਲਿਆ | ਮੈਂ ਦਾਜ ਦੀ ਦਰਖਾਸਤ ਦਰਜ ਕਰਾਣੀ ਹੈ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪਰਵਾਰ 'ਤੇ |" ਲਾਗੇ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਾਣ ਲਈ ਮੋਹਤਬਰ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕੁੜੀ ਦੇ ਪਿਓ ਨੇ ਕਹਿੰਦਆਂ ਇਓਂ ਸ਼ਾਤਰ ਹਾਸਾ ਹੱਸਿਆ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਹੁਣ ਸੋਨੇ ਦੇ ਅੰਡੇ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਮੁਰਗੀ ਨੂੰ ਵੱਢਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ |

ਲਾਗੇ ਬੈਠਾ ਥਾਣੇਦਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੁਤਬਰ ਹੈਰਾਨ ਕਿ ਆਖ਼ਰ ਦਾਜ ਮੰਗਿਆ ਕਿਸ ਨੇ ਸੀ ? ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਕਾਨੂੰਨ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਕਿਸੇ ਧਾਰਾ ਉੱਤੇ ਚੁੱਪ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਪਿਓ ਵਲੋਂ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਧਮਕਾ ਕੇ, ਝੂਠੇ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਦਾ ਡਰਾਵਾ ਦੇ ਕੇ, ਪੈਸੇ ਮੰਗੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ; ਸ਼ਾਇਦ ਦਾਜ ਦੀ ਧਾਰਾ ਇੱਕੋ ਪਾਸੇ ਹੀ ਬਣੀ ਲਗਦੀ ਸੀ |

~0~0~0~0~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

"تینوں سدھی طرحاں دسّ دتا کہ اپنی جائداد وچّ حصہ پا کے میری کڑی دے نام 'تے مکان خرید کے دے، نہیں تاں میں تیرے، تیرے منڈے تے تہاڈے پورے پریوار 'تے داج دا کیس درج کرا کے ساریاں نوں اندر تنا دوانگا |" تھانے وچّ کڑی دا پیو منڈے دے پتا نوں دھمکی دندیاں ہویاں بولیا |

"جے مکان میں خرید کے دوانگا، 10-15 لکھ جے میں اپنے پلیوں پاوانگا، تے باقی جو بنیا اسدا بینک-لونک وی میرے منڈے دے ہی سر ہووےگا، پھیر کڑی دے نام تے کیوں، مکان میرے منڈے دے نام 'تے ہووےگا | پہلی گلّ مکان لینا نہ لینا منڈے کڑی دا آپسی معاملہ ہے، میرا پیسہ دینا نہ دینا ایہہ میرے اتے میرے منڈے دے وچّ دا معاملہ ہے، کسے ہور دا اس وچّ بولن دا کوئی حق نہیں بندا ! باقی جویں ہن توں داج دے کیساں دا ڈراوا دے کے اپنی کڑی دے نام ‘تے مکان کھریدوا رہا ہیں تاں تیرے ورگیاں دا کی بھروسہ کہ کلھ نوں میری اتے منڈے دی زندگی بھر دی کمائی دا بنیا سارا کجھ ہی دب دے دھکہ مار دیویں | جے تیری انی ہی ضدّ ہے کہ توں اپنی کڑی دے نام 'تے مکان لینا ہے تاں اپنے پلیوں لے، تاں کہ کلّ نوں توں جانے تے تیری کڑی جانے |" منڈے دے پتا نے سپشٹ جواب دتا |

"دیکھو، دیکھو، دیکھو، تھانیدار صاحب ! تہانوں میں کیہا سی نہ ایہہ دہیز منگدے نے ! دیکھیا ہنے تہاڈے ساہمنے میرے کولوں دہیز منگ لیا | میں داج دی درخاست درج کرانی ہے ایہناں دے پورے پروار 'تے |" لاگے سمجھوتہ کران لئی موہتبر بندیاں وچّ بیٹھے تھانیدار نوں سنبودھت ہندیاں کڑی دے پیو نے کہندآں اؤں شاطر ہاسہ ہسیا کہ جویں ہن سونے دے انڈے دین والی مرغی نوں وڈھن دا موقع مل گیا سی |

لاگے بیٹھا تھانیدار اتے ہور مہتبر حیران کہ آخر داج منگیا کس نے سی ؟ تے شاید قانون وی اجیہی کسے دھارا اتے چپّ سی جتھے کڑی دے پیو ولوں منڈے دے پتا نوں دھمکا کے، جھوٹھے مقدمیاں دا ڈراوا دے کے، پیسے منگے جاندے نے؛ شاید داج دی دھارا اکو پاسے ہی بنی لگدی سی |

Criticism in Democracy

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

When you're in a democracy be ready for the criticism, even if it is a total opposition. If you're not having the capacity of digestion for criticism, you are not at all a Democracy Material.
As far as support is concerned then its neither an imposed thing nor could be taken for granted in all situations, it is inherent rather, based upon the various parameters in a deemed to be democratic system.
If someone uses the right to criticize all of one's opponents, for one or other deed(s) of theirs, utilizing the right assured by a democratic system, then the one and the supporters of same should have to be ready for the similar doze of it, in many multitudes though from all corners, supporters and opponents, due to the structure of the very system applicable for all other citizens too.
The Fatwa for blind support or opposition is not a democratic way of election, not to be asked in any manner by anyone at any stage.

Compulsions and Compromises

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Living in (the life) has its own compulsions and compromises, not deemed righteous they are, most of the times, not only to others but also to our own conscious; our choices actually at such crucial turns of life make the men what we use to grow into.

Spiritual Resurrection

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

A spiritual resurrection attained in attuning with soul stirring eternal musical moment of self-experience and realization in whole-self can hardly be reproduced even in fraction with hours of long sermons full of outwardly intellect's verse(s) of spirituality.

Proposing, Opposing and Imposing

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Proposing (supporting) or Opposing of something or someone is purely a matter of personal choice and does lie in field of Fundamental Human Right of Freedom; however its the Imposing which is termed as the dreadful and violent encroachment upon individual' opinion(s) and clearly a violation.

ਵਿਸਮਾਦੁ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਵਿਸਮਾਦੁ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹਰੇਕ ਦਾ ਬੇਹਦ ਨਿਜੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਰ ਦੂਸਰੇ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ, ਵੱਖਰਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੰਢਾਇਆ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਕਲਪਿਤ ਗਲਪ ਜੋ ਬਸ ਅਕਾਸ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਸੁਣਿਆ-ਸੁਣਾਇਆ ਬਿਆਨ ਮਾਤਰ ਹੈ; ਕਿਸੇ ਨਿਜੀ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਢਾਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਹਸਤੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ ਫ਼ਰੇਬ ਹੈ; ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ ਅਕੱਥ ਨਿਰਾਕਾਰਾ !

क्ष्रणभंगुता

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

पानी का बुलबुला अपनी मचलती हस्ती पे गुमान कर चाहे जितना भी कौतुहल कर ले पर उसकी असली औकात मात्र क्ष्रणभंगुता है !

Realization-less Preaching

Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Preaching without inner piousness and self realization has no practical relevance nor has any capacity to appeal or benefit the mind of any seeker rather is just a mechanical task of speaking mugged-up crap with the only intention to deceive ownself than anyone else in the world.

ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਘੁਮਿਆਰ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਘੁਮਿਆਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬੇਹਦ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਹੈ; ਤਾ-ਉਮਰ ਘੁਮਿਆਰ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਗੁੰਨ੍ਹਦਾ, ਘੜ੍ਹਦਾ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਕੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿਰਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਦਾ, ਫ਼ੇਰ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਤਪਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਕਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਆਪਣੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਲ ਬਦਲੇ ਵੇਚ ਕੇ ਆਪਣੇ ਢਿੱਡ ਦੀ ਅੱਗ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਰੂਰਤਾਂ ਦੇ ਗੱਠੜ ਦਾ ਭਾਰ ਢੋਂਣ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ; ਪਰ ਉਸਦੇ ਇਸ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਪੂਰਨਤਾ ਉਸ ਦਿਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ-ਭਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੋਂ ਘੜੀ ਗਈ ਇਸੇ ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਿਸ ਘੜ੍ਹ ਕੇ ਉਸੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਏਕਾਕ੍ਰਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ !

~0~0~0~0~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

مٹی تے گھمیار دا رشتہ بے حد رہسوادی ہے؛ تا-عمر گھمیار مٹی نوں گنھدا، گھڑھدا، وکھ-وکھ طرحاں دے آکار دے کے انیکاں سرجناواں دی رچنا کردا، پھیر اگّ وچّ تپا کے اس نوں پکاؤندا اتے انت اپنیاں ایہناں ہی مٹی دیاں رچناواں نوں ملّ بدلے ویچ کے اپنے ڈھڈّ دی اگّ دی شانتی اتے اپنیاں ضرورتاں دے گٹھڑ دا بھار ڈھونن دا وسیلہ کردا رہندا ہے؛ پر اسدے اس جیون دی انتم پورنتا اس دن آؤندی ہے جدوں اوہ زندگی-بھرندگی اپنے ہتھوں گھڑی گئی اسے ہی مٹی دے کولوں خود اپنے مول آکار وچّ واپس گھڑھ کے اسے مٹی وچّ ایکاکرت ہو جاندا ہے !

Cosmetic Revolution

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

The revolution which doesn't mend the mind, not elevates the conscious, not comes from within, not rejuvenates the conduct, not inculcates values in the character, is just a patchy and cosmetic cover-up of short-term, bounds to fade away merely with the whiffs of reality and practicality.

Synthetic Nationalism and Separatism

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Opposing synthetic nationalism is in itself opposing separatism of all kinds ! Synthetic Nationalism and separatism are synonyms, indeed, if analysed based upon their approach of hatred for all those who are left outside the bandwidths of their narrowed spectrum(s).

Inclusive Identity, in mature terms, is the need of this union of numerous nationalities, as binding agent, which begins with first recognizing the Nations within this very Union as separate existences in terms of their own DIFFERENT and indigenous cultures, faith practices, ethnicity, languages or many others, then the very second of ensuring their esteem, pride and dignity as separate (not separatist) existence and the third and most important of protecting and safeguarding their rights of individual voices with constitutional checks in a manner that no fundamental decisions (even in future) in the framework of such would be taken without including their says and reservations honorably.

जीवन तराना / جیون ترانہ

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

बहुत ये दौर-ऐ-इन्कलाब आये बिन बरसे गुजर गये
गोया खुश्कमिज़ाजी के आगे जहाँ सुहाना और भी है

जो अंतर घट न बरसे कैसे बदले फिर दौर-ऐ-ज़माना
जिंदगी काँटों की सेज़ बनी है जीना तराना और भी है

~०~०~०~

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

بہُت یہ دَور-ء-اِنکلاب آئے بِن برسے گُجر گئے
گویا کھُشکمِژاجی کے آگے جہاں سُہانا اور بھی ہے

جو اَںتر گھٹ ن برسے کیسے بدلے پھِر دَور-ء-ژمانا
زںدگی کاںٹوں کی سےژ بنی ہے جینا طرانا اور بھی ہے

Love – Free Flow

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

When we talk of Love, its not only towards someone(s) we feel or rather assume as our own, then in case it merely gets reduced to, degraded to, just the lust, no piousness of Love left at all, in such, if it is not flowing in its free flow, omnidirectional, inherently undiscriminating.

Spirituality - Getting Dissolved

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Path of Spirituality has nothing to do with establishing but rather its all about getting drenched, immerse, submerge and dissolving totally.

Love – Barrierless

-Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Love, the truthfulness, is never been the proprietary of nor could it be stopped from its undiscriminating free flow by any of the linguistic barriers.

Direction to Proceed

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

There was no control of ours from which direction we originated but it is in our very hands to which direction we proceed.

Forgiveness

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Forgiveness cleanse the vengeance from mind and disinfects the soul to make it eligible for divinity to be poured in.

ਸਾਂਝ-ਭਿਆਲੀ ਕਿ ਬੂਝੜਪੁਣਾ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੋਸਤ ਬਣਾਉਣਾ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਹੀ ਰਣਨੀਤਿਕ ਸੋਚ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਂਝ-ਭਿਆਲੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਤਵੱਕੋ ਤੇ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਿਵਾ ਕੇ ਹੀ ਕਰਨੀ ਅਸਲ ਸਮਝਦਾਰੀ ਹੈ; ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਤੀਜੇ ਦਾ ਝੰਡਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਉੱਤੇ ਟੰਗ ਲੈਣਾ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਨਿਹਾਇਤ ਬੂਝੜਪੁਣਾ ਹੈ !

प्रेमत्व

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

प्रेमत्व ही साक्षात् परमत्व है; सर्व दिशा में सम-प्रवाहित होने वाली प्रेम की निरछल व निस्वार्थ धारा समस्त सृष्टि में वास करती परम्-उर्जा के भावनात्मक प्रकटीकरण से हर हृदय को पुलकित और नवविभोर कर देती है |

A Principled Judicial System - How it should have to be ?

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

There are three basic principles on which any just judicial system needed to be based upon, for its impartial, independent, sanguine and credible delivery of justice:

1. Every charged person should have to be considered and treated as innocent until established guilty through a complete fare and unprejudiced trial with exact equal chance of representation been given to all involved stakeholders without any trace of conflict of interests and in complete absence of any interference of populist viewpoint in case specific or in general.
2. The structure of the legal system should be standing affirm on the foundation of an unbending determination that not even a single innocent be punished under the misuse of the judicial framework even if it had to let go few of guilty in structuring and ensuring same through its provisions.
3. The foremost motive behind all the legal penalties and punishments given to the proven convicts should only have to be the reformation but never should be making even by taking a kind of legalized revenge.

तेरे भीतर

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

रे मन क्या तूँ खोज रहा
क्या खोया है तूँ ने
क्या अब तक नहीं पाया
मृग रे क्यूँ तूँ तृष्ण हुया
क्यूँ बनवा जा भटके
जो भटक भटक तूँ ने
है अब तक नहीं जाना
न था खोया कभी तुझसे
न पाना था कभी बाकी
जो था बस तेरा
है सद जो तेरा ही
रहा संग सदा तेरे
है सुगंधित विभोर जिससे
वो था तेरे भीतर ही
बस तेरे ही भीतर है

थप्पड़ क्यों ?

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

धोखा देने भर से ही अगर होते थप्पड़ रसीद मुल्क में
तो इस देश ने नेतायों का कब से नस्लघात किया होता

कभी झंडे तो कभी स्याही कभी अंडे घूसे थप्पड़ बरसें 
पिंजर भी नुच जाते उनके अगर ऐसे बदला लिया होता

एक आदमी आम सा बेचारा कोई भी आ पीट जाता है
सीधा इनकाउंटर होता उसका जो मूंह उधर किया होता

ऐसा भी क्या यह नेता जनता के बीच निकलता सीधा 
अरे कुछ कारवाँ तो रखता कुछ रौयब जान जिया होता

वो जितने सालों थे चिपके ये उतने दिन भी नहीं काटा
कुछ रिश्वत कोई दंगा फैलाता यूँ न इस्तीफ़ा दिया होता

है मूर्ख यह कैसा सत्ता रहते जो धरने पे बैठ गया
कुछ सदन तो ठप्प करता कोई मिर्च स्प्रे किया होता

कुछ विकास का शोरोगुल कोई प्रापेगंडे का तड़का होता
बैठ पूँजीपतियों की गोदी में जीवन आनंद लिया होता

पत्नी को कुर्सी दिलवाता कंवल बेटा भी मंत्री बनता
मिल बाँट के इसने भी कुछ काम ढंग से किया होता

भये पुलकित मधुराय

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

इन करि मैला जे लगे पुर धुलते चलि जाय ||
मैला मनवा जो भया कित साबुन धुलि पाय  ||१||

रे मैले मन को धोहिये साबुन गुरु बताय ||
अपना मनवा सौप दे मति गुरि ली प्रणाय ||२||

मनवा जोरी बहु करे चाबुक प्रेम लगाय ||
प्रेम की चाबुक जु लगे दरि गोबिंद के जाय ||३||

प्रेम नगर हरि का बसे निज धाम बनाय ||
ऐसी गंगा बहि चले अंग संग सभी डुबाय ||४||

सब मैला बह बह धुला कंवल प्रेम नहाय ||
प्रेम ह्रदय वासबो भये पुलकित मधुराय ||५||१||

प्रेम और दया

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

प्रेम बड़ा न धर्म कोई दया बड़ा न जाप
प्रेम रचे तीर्थ ह्रदय दया बसे प्रभु आप

आनंदित राहें

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

यूं बरसा आनंद घनघोर बस चलने भर इन राहों पे कंवल
शराबोर भीगते हैं पुलकित क्या होगा उस मंजिल का हाल

ਤ੍ਰਿਪਦੇ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਦੰਭੀ ਤਰਕ ਕਰੈ ਬਹੁ ਭਾਤੀ ਭਿ ਇਕਿ ਕੰਮਿ ਨ ਆਵੈ ||
ਆਵੈ ਖਾਲੀ ਤਤਿ ਰਹੈ ਵਿਹੀਣਾ ਅੰਤਿ ਖਾਲੀ ਹਾਥੈ ਜਾਵੈ ||੧||
ਇਕਿ ਆਖੈ ਇਕਿ ਉਠਿ ਜਾਇ ਇਕੁ ਨ ਕਬਹੂ ਟਿਕਾਵੈ ||
ਭਠਿ ਖੋਜਿ ਮਲ ਮੁਹਿ ਚੋਇਆ ਵਿਸ਼ਟਾ ਬੋਲਿ ਸੁਣਾਵੈ ||੨||
ਭਲੀ ਸੁ ਖੋਜਾ ਜਿ ਮਨਿ ਬੇਧੇ ਕਬਹੁ ਨ ਬੁਰਾ ਚਿਤਾਵੈ ||
ਖੋਜਿ ਖੋਜਿ ਅੰਤਰਿ ਬਿੰਦੁ ਖੋਜੈ ਖੋਜੀ ਕੰਵਲ ਸੁਹਾਵੈ ||੩||੧||

ਰੋਗੀ ਕਉ ਜਿਉ ਰੋਗ ਪਿਆਰਾ ਬਿਨਿ ਰੋਗੈ ਮਰਿ ਜਾਵੈ ||
ਨਿੰਦਕ ਕੋ ਅਤਿ ਨਿੰਦਾ ਪਿਆਰੀ ਸੋਵਤਿ ਜਾਗਤਿ ਧਾਵੈ ||੧||
ਇਹ ਭੀ ਨਿੰਦੈ ਊ ਭੀ ਨਿੰਦੈ ਖਟਿ ਨਿੰਦਾ ਮਹਿਲ ਬਣਾਵੈ ||
ਜਿਹਿ ਨਿੰਦ ਮੋਇ ਉਹਿ ਨਾ ਛੂਟੈ ਸੇਈ ਕਰਮ ਕਮਾਵੈ ||੨||
ਭਲੀ ਸਿ ਨਿੰਦਾ ਅੰਤਰਿ ਧੋਵੈ ਅਵਗੁਣਿ ਵਿਚਿ ਜਲਾਵੈ ||
ਧੰਨ ਨਿੰਦਕੁ ਕੰਵਲ ਹਮ ਮੀਤਾ ਆਪਾ ਮੂਲਿ ਗਵਾਵੈ ||੩||੨||੧||

ਨਾਗ ਨਿਵਾਸ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ 

ਇਹ ਮਖਮਲੀ ਬਿਸਤਰੇ
ਮੇਰੇ ਯ਼ਾਰ ਦੇ ਬਿਰਹੇ ਵਿੱਚ
ਕੰਡਿਆਲੀਆਂ ਸੇਜਾਂ ਵਾਲੇ ਰੋਗ ਨੇ,
ਵਿਕਰਾਲ ਫਨਾਂ ਦੇ ਧਾਰਣੀ
ਵਿਹੁਧਰ ਨਾਗ,
ਜੋ ਕੇਵਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਵੀ
ਪਲ-ਪਲ
ਵਿਛੋੜੇ ਦੀਆਂ
ਗੁੱਝੀਆਂ ਚੋਭਾਂ ਮਾਰਦੇ ਨੇ,
ਵਿੱਸ ਭਰੇ ਡੰਗਾਂ ਨਾਲ
ਅੰਦਰ ਤੱਕ
ਛਲਣੀ ਪਏ ਕਰਦੇ ਨੇ;

ਕਿੰਝ ਮਾਣਾ ਮੇਰੇ ਕੰਤ ਪਿਆਰੇ,
ਤੁਧ ਬਾਝੋਂ ਸੇਜ ਪਰਾਈਆਂ;

ਮੇਰੇ ਸਾਈਆਂ ਜੀ !
ਏਸ ਮਲੂਕ ਜਿੰਦ ਨੂੰ
ਤੇਰੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀਆਂ ਸੂਲਾਂ
ਇਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰੂਪੀ ਰਾਤ ਵਿੱਚ
ਹਰ ਵਿਸੁਏ
ਹਰ ਚਸੇ ਡੰਗਦੀਆਂ ਨੇ;

ਇੱਕ ਘੜੀ ਦਾ ਵਿਛੋੜਾ
ਯੁਗਾਂ ਲੰਮੇਰੇ ਅਮੁੱਕ
ਮਹਾਂ-ਕਸ਼ਟਕਾਰੀ
ਕਲਜੁਗ ਦੇ ਨਿਆਂਈ
ਇੰਝ ਆ ਬਣਿਆ ਹੈ
ਮੇਰੇ ਪ੍ਰੀਤਮਾ !
ਕਿ ਨੀਂਦ ਵਿਚਲੇ
ਤੇਰੇ ਸੁਪਨ ਦੀਦਾਰੇ ਦੀ ਤਾਂਘ
ਤੇ ਨੀਂਦ ਟੁੱਟਣ 'ਤੇ
ਮੁੜ ਅਸਹਿ ਵਿਛੋੜੇ
ਦੀ ਬਿਹਬਲਤਾ ਵਿੱਚ ਤੜਫਦੀ
ਮੇਰੀ ਜਿੰਦੜੀ
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਜੀ !
ਹੁਣ ਬਸ ਤੇਰੇ
ਤੇਰੇ ਹੀ ਮੇਲ ਦੀ
ਸਵਾਤੀ ਬੂੰਦ ਨੂੰ ਤਰਸਦੀ
ਹਰ ਸਾਹ ਦੇ ਨਾਲ,
ਪਿਹੁ ਪਿਹੁ ਕੂਕ ਰਹੀ ਹੈ;

ਮੇਰਿਆ ਮਾਲਕਾ, ਆ !
ਮੈਨੂੰ ਅਪੂਰਨ ਤੋਂ
ਪੂਰਨ ਕਰ ਦੇ ...

ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸਾ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ 

ਆਪਣਾ ਸਹਿਜ ਰੂਪ,
ਬਾਹਰੀ ਲਾਗ,
ਧਰਮ,
ਨਿਯਮ,
ਬੰਧਨ,
ਭਾਵ,
ਭਟਕਣ ਤੋਂ
ਪੂਰਨ ਰਹਿਤ,
ਜਿੱਥੇ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਦਵੈਤ ਵਾਸਤੇ
ਕੋਈ ਜਗ੍ਹਾ
ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ;

ਇਹੋ ਅਧਿਆਤਮ ਦੀ
ਪਰਮ-ਸੀਮਾ ਹੈ,
ਸੱਚਖੰਡ ਹੈ;

ਇਸ ਹਸਤੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ
ਜਿੱਥੇ ਕਿਣਕਾ ਵੀ
ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ,
ਪਰਮ ਸੱਤਾ
ਤੇ ਆਤਮ ਵਿੱਚ
ਕੋਈ ਵੀ ਭੇਦ
ਕੋਈ ਵੀ ਦੂਰੀ ਨਹੀਂ,
ਸਹਿਜ,
ਸਹਿਜ
ਤੇ ਅਨੰਤ ਇਕਾਤਮਿਕਤਾ,
ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ...

Haiku - A Distant Rainbow

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Rain in sunshine
Droplets sliding from leaf-points
A distant rainbow glowing

Let's Part Ways

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Let's part ways
As there's nothing left
Left at all in between
To join you and me as us
Let's close it with respect
Just for sake of past
The memories of those moments
Dead which are totally
With no possibility of resurrection
Let's give them their right
Right of dignified funeral
At least that little much
they do deserve
From you and me
When not remained as us
Let's have proper closure
Let peace be with both ends
The least I could gift you
On this farewell
Farewell of you and me
No more thereafter it be us
Let's it be the peace
Flow as water pure
Alike between
Two separate riversides
Now onwards forever
Period

Haiku - Drenched

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Midnight Showers
Lightening in Dark Skies
Seeing Upwards Drenched

ਅਖੌਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਅਖੌਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ ਉਹ ਗੰਗਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ, ਧਾਰਮਿਕ, ਭਾਸ਼ਾਈ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਮਾਨਕਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਦੇ ਹਕੂਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਬੜੀ ਹੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ |

~0~0~0~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

اکھوتی راشٹریئتا اوہ گنگا ہے جس وچّ نسلی، دھارمک، بھاشائی، سبھیاچارک تے ہور انیکاں مانکاں 'تے ادھارت گھٹّ-گنتی کومیئتاں دے ہکوکاں دیاں استھیاں بڑی ہی پوترتا نال پرواہ کیتیاں جاندیاں ہن

ਚਾਰ ਕੁ ਮੋਢੇ / چار کو موڈھے

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ 

ਚਾਰ ਕੁ ਮੋਢੇ ਖਾਤਰ ਕੰਵਲ ਜੇ ਡੋਲ ਗਿਆ
ਸੱਚ ਜਾਣੀ ਪੱਗ ਆਪਣੀ ਜੱਗ ਤੂੰ ਰੋਲ ਗਿਆ
 
ਮੋਢੇ ਖੁਣੋਂ ਨਾ ਥੁੜ੍ਹਦਾ ਸਭ ਨੂੰ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ
ਪਰ ਜੇ ਮੋਏ ਜ਼ਮੀਰ ਨਾ ਕੱਖ ਵੀ ਕੋਲ ਰਿਹਾ
 
ਅੱਖੀਂ ਤੂੰ ਵੇਖ ਗੁਨਾਹ ਭੀ ਦੜ੍ਹ ਜੇ ਵੱਟ ਰੱਖੀ
ਧਰਤੀ ਬਸ ਭਾਰ ਵਧਾਵੇਂ ਜਿਉਂਦੇ ਕੀ ਪਿਆ
 
ਕੱਲ ਉਹ ਅੱਜ ਹੋਰ ਭਲਕ ਤੇਰੀ ਆਉਣੀ
ਕਿਸ ਫ਼ਿਰ ਤੇਰੇ ਰੋਣਾ ਜਦ ਸਿਰ ਆਣ ਪਿਆ
 
ਸੱਚ ਤੇ ਝੂਠ ਦਾ ਜੰਗ ਜੇ ਨਿਰਪੇਖ ਹੋਇਓਂ
ਹਨੇਰ੍ਹੇ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਤਾਰੀਖ਼ ਜੇ ਨਾਂਓ ਲਿਆ
 
ਇਸ਼ਕ ਕਸੀਦੇ ਮੁੱਕਣੇ ਸਭ ਨੇ ਚਾਰ ਦਿਨੀਂ
ਹੱਕ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਰਹਿਣਾ ਸੱਚ ਜੇ ਕਲਮ ਕਿਹਾ
 
ਲਾਸ਼ ਦੇ ਰੁਲਣੋਂ ਡਰ ਕੇ ਨਾ ਬਣ ਲਾਸ਼ ਰਹੀਂ
ਸੱਚ ਲੇਖੇ ਲੱਗੇ ਜਾਨ ਹੈ ਜਿਉਂਣਾ ਥਾਓਂ ਪਿਆ

~0~0~0~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

چار کو موڈھے خاطر کنول جے ڈول گیا
سچ جانی پگّ اپنی جگّ توں رول گیا
 
موڈھے کھنوں نہ تھڑھدا سبھ نوں ہی مل جاندا
پر جے موئے ضمیر نہ ککھّ وی کول رہا
 
اکھیں توں ویکھ گناہ بھی دڑھ جے وٹّ رکھی
دھرتی بس بھار ودھاویں جؤندے کی پیا
 
کلّ اوہ اج ہور بھلک تیری آؤنی
کس پھر تیرے رونا جد سر آن پیا
 
سچ تے جھوٹھ دا جنگ جے نرپیکھ ہوئیوں
ہنیرھے ہونا شمار تاریخ جے نانؤ لیا
 
عشقَ قصیدے مکنے سبھ نے چار دنیں
حق دے بولاں رہنا سچ جے قلم کیہا
 
لاش دے رلنوں ڈر کے نہ بن لاش رہیں
سچ لیکھے لگے جان ہے جیوننا تھاؤں پیا

ਢੋਈ ਨਾ ਤਿਨਾਹਿ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਛਟੀਆ ਅਤੈ ਛੁੱਟੜਾ ਭੀ ਰਤੀ ਨਾਹਿ ਵਿਸਾਹਿ ||
ਚੜਿ ਸੇਜੈ ਜਿਤੁ ਸੁਤੀਆ ਭਲਕੈ ਦੂਜੀ ਜਾਹਿ ||੧||

ਪਾ ਵੰਗਾ ਵੀਣੀ ਸੂਹੀਆ ਪਟੀਆ ਮਾਗਿ ਗੁੰਦਾਹਿ ||
ਲਖਿ ਵੇਸੈ ਸਿਗਾਰੀਆ ਵਿਣੁ ਸਹੁ ਨਾਹੀ ਥਾਹਿ ||੨||

ਵਸਿ ਮਾਇਆ ਕੈ ਲੂਝੀਆ ਲਗੀਆ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ||
ਦਾਤਾ ਖਸਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ਚਲੀਆ ਔਰੈ ਰਾਹਿ ||੩||

ਕੋਠੇ ਮਹਿਲ ਅਟਾਰੀਆ ਸੁਇਨਾ ਰੂਪਾ ਧਾਹਿ ||
ਸਭੈ ਸੰਪਤਿ ਸਾਂਭੀਆ ਫੁਨਿ ਜਾਇ ਖੇਹੈ ਖਾਹਿ ||੪||

ਕੰਤੈ ਧ੍ਰੋਹਿ ਕਮਾਣੀਆ ਮੂੰਹਿ ਕਾਲੇ ਧਕੈ ਪਾਇ ||
ਇਤਿ ਉਤਿ ਕੰਵਲ ਰੁਲੀਆ ਢੋਈ ਨਾ ਤਿਨਾਹਿ ||੫||੧||

ਸਚਿ ਕਰਤੈ ਦਰਗਾਹਿ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ 

ਲੋਭੀ ਮਾਇਆ ਧਾਇਆ ਨਿਤ ਨਵ ਧ੍ਰੋਹਿ ਕਮਾਇ ||
ਖਾਰਾਬਾ ਜਾਰਾ ਕਰਮੜੇ ਕੁੜਿਆਰ ਮਨਹਿ ਮਾਹਿ ||੧||
 
ਝੂਠੈ ਕੀ ਤਨ ਚਾਦਰੀ ਭਖਿ ਵਿਸ਼ਟਾ ਭੋਜਨਿ ਖਾਹਿ ||
ਲਖਿ ਚੋਰੀ ਚਤਰਾਈਆ ਇਕਿ ਭੀ ਸੰਗਿ ਨਾ ਜਾਇ ||੨||
 
ਗੁਰਿ ਉਪਦੇਸਿ ਵਿਸਾਰਿਆ ਕਿਤੈ ਨਹਿ ਢੋਈ ਪਾਇ ||
ਸਾਜਨਹਾਰਾ ਭੂਲਿਆ ਮਨਮੁਖੀ ਜਨਮਿ ਗਵਾਇ ||੩||
 
ਗੁਨ ਸੰਤਨਿ ਵੇਮੁਖਾ ਬਹੁਰਿ ਬਹੁਰਿ ਗਰਭਾਇ ||
ਅੰਦਰਿ ਬਾਹਰਿ ਦੋਜ਼ਖੈ ਜੀਵਤ ਮਰਨਿ ਰਹਾਇ ||੪||
 
ਕੰਵਲ ਨਿਬੇੜਾ ਹੋਇਗੋ ਸਚਿ ਕਰਤੈ ਦਰਗਾਹਿ ||
ਖੋਟੇ ਚੁਨਿ ਓਥੈ ਸੱਟੀਐ ਫੁਨਿ ਏਥੈ ਮਿਲੈ ਸਜਾਹਿ ||੫||੧||

ਬਾਹਰ ਕਾ ਵਾਪਾਰ

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਧਰਮਿ ਵੇਸ ਪਾਖੰਡ ਬਹੁ ਰੂਪਾ ਬਾਹਰ ਕਾ ਵਾਪਾਰ ||
ਜਿਸੁ ਹਰਿ ਲਾਧਾ ਸਭਨਿ ਤਿਆਗਾ ਦਿਤਾ ਭੇਖਿ ਉਤਾਰ ||੧||

ਕਿਣ ਭਰਿ ਥਹੁ ਨਾ ਕੰਤੈ ਪਾਈ ਨਿਤ ਰਚੀ ਤਨਿ ਵੇਸਾ ||
ਬਹੁ ਕੁਰਲਾਵੈ ਨੇੜਿ ਨਾ ਆਵੈ ਜਮਿ ਧਰੈ ਜਬਿ ਕੇਸਾ ||੨||

ਸਬਦਿ ਨਾ ਬੂਝੀ ਮਾਇਆ ਲੂਝੀ ਕਪਟੀ ਬਹੁ ਪਰਮਾਣੀ ||
ਦੋਇ ਕਰਿ ਲੂਟੈ ਰੋਲੀ ਸਭਿ ਅਉਧਾ ਖਾਲੀ ਹਾਥੈ ਜਾਣੀ ||੩||

ਜਿਨਿ ਗੁਨਿ ਪ੍ਰੀਤ ਪ੍ਰਭੂ ਤੇ ਲਾਗੀ ਤਿਨਿ ਤੇ ਧ੍ਰੋਹਿ ਕਮਾਨਾ ||
ਅੰਤ ਕਾਲਿ ਤਨਿ ਜਲਿ ਜਾਹੀ ਕਿਆ ਮੂੰਹ ਲੈ ਤਬਿ ਜਾਨਾ ||੪||

ਮਨ ਤੇ ਰੋਗੀ ਤਨ ਭੀ ਰੋਗਾ ਰੋਗਿ ਬਸਹਿ ਪਰਵਾਰਾ ||
ਕਹੈ ਕੰਵਲ ਸੰਤਨ ਕੀ ਦੋਖੀ ਭ੍ਰਮੈ ਨਹੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ||੫||੧||

ਹਾਇਕੂ/ਹਾਇਗਾ : ਸਫ਼ਰ / ہائکو / ہائگا : سفر

ਹਾਇਕੂ/ਹਾਇਗਾ : ਰੰਗ-ਰਹੱਸ / ہائکو / ہائگا : رنگ-رہس

ਹਾਇਕੂ/ਹਾਇਗਾ : ਕੁਦਰਤ / ہائکو / ہائگا : کدرت

 

ਬੋਲੀ - ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਆਖ ਸੁਣਾਣੀ / بولی - منہ ‘تے آکھ سنانی

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਧਾਣੀ ਫਿਰਦੀ ਫਿਰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪਾਣੀ
ਵਾਰ ਵਾਰ ਵੀ ਕੈਂਹ ਨੂੰ ਰਗੜੋ ਕਾਲਖ਼ ਕਦੇ ਨਾ ਜਾਣੀ
ਇੱਕ ਝੂਠ ‘ਤੇ ਸੌ ਸੌ ਪਰਦੇ ਬਣਦੀ ਨਿੱਤ ਕਹਾਣੀ
ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਬੱਸ ਦੇਣਾ ਧੋਖਾ ਆਦਤ ਬਾਜ਼ ਨਾ ਆਣੀ
ਦਿੱਲ ਦੇ ਭੇਦ ਦਿੱਲ ਹੀ ਰੱਖੀਏ ਹਰ ਕੋਈ ਨਾ ਹਾਣੀ
ਚੁਗਲਖੋਰ ਨੇ ਲਾਣੀ ਚੁਗਲੀ ਚੋਰ ਮੋਰੀ ਦੇ ਤਾਣੀ
ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਿੜ ਜਾਵੇ ਭਾਂਡਾ ਵੱਧਦੀ ਤੇੜ ਹੈ ਜਾਣੀ
ਇੱਕ ਦੇ ਉੱਜੜੀ ਕਦੇ ਨਾ ਵੱਸਦੀ ਝੂਠੀ ਨਾ ਹੈ ਬਾਣੀ
ਆਪਣੀ ਕੀਤੀ ਭਰਨੀ ਆਪੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਤੋੜ ਨਿਭਾਣੀ
ਗੋਡੇ ਭਾਵੇਂ ਗਿੱਟੇ ਲੱਗਜੇ  ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਆਖ ਸੁਣਾਣੀ
ਸੱਚੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ...
ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਆਖ ਸੁਣਾਣੀ ... ਸੱਚੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ... -੩

~0~0~0~0~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

پانی وچّ مدھانی پھردی پھر پانی دا پانی
وار وار وی کینہ نوں رگڑو کالخ کدے نہ جانی
اک جھوٹھ ‘تے سو سو پردے بندی نت کہانی
دھوکھے باز بسّ دینا دھوکھا عادت باز نہ آنی
دلّ دے بھید دلّ ہی رکھیئے ہر کوئی نہ ہانی
چغلخور نے لانی چغلی چور موری دے تانی
اک وار تڑ جاوے بھانڈا ودھدی تیڑ ہے جانی
اک دے اجڑی کدے نہ وسدی جھوٹھی نہ ہے بانی
اپنی کیتی بھرنی آپے کسے نہ توڑ نبھانی
گوڈے بھاویں گٹے لگجے  منہ ‘تے آکھ سنانی
سچے بندیاں نے ...
منہ ‘تے آکھ سنانی ... سچے بندیاں نے ... -3

सुविचार

- प्रोफ़ैसर कवलदीप सिंघ कंवल

खाली गागर जो खनक रही घना कियो मन सोर ||
कंवल जतन कर हारिये बढ़े यह औरों और ||१||

भेखी नित नव स्वांग करे एक करे एक धोय ||
बगुल स्माधि धर कंवल हंसै सम नहीं होय ||२||

कंवल यह मटकी प्रेम की कंकर मार न तोड़ ||
लाख जतन कर हारिये पुनहः न कबहु जोड़ ||३||

सुख दुख क्षणभंगुर कंवल मन काहे डोलाये ||
राखनहारा भूल के क्यूँ अपना आप गवाये ||४||

ईमाँ / ئیماں

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

कोई ज़मीं को बेचे कोई आसमान को बेचे
कोई ख़ुदी को बेचे तो कोई जहान को बेचे
कोई वफ़ा को बेचे कोई सनमान को बेचे
कोई दिल को बेचे तो कोई ज़ुबान को बेचे
कोई बिक गया ख़ुद ही कोई औकात भी बेचे
क्या ईमाँ तेरा काज़ी ख़ुदा की ज़ात जो बेचे

~०~०~०~०~

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

کوئی ظمیں کو بیچے کوئی آسمان کو بیچے
کوئی خُدی کو بیچے تو کوئی جہان کو بیچے
کوئی وفا کو بیچے کوئی سنمان کو بیچے
کوئی دِل کو بیچے تو کوئی ظُبان کو بیچے
کوئی بِک گیا خُد  ہی کوئی اؤکات بھی بیچے
کیا ئیماں تیرا قاضی خُدا کی ظاط جو بیچے

गिरगिट / گِرگِٹ

- प्रोफ़ैसर कवलदीप सिंघ कंवल

अपना समझ अपनेपन में बेआबरू हुए
थी रंजिश तो कभी गैर बन कर तो आता

वफ़ा का कलमा और खंजर बगल में था
ऐ गिरगिट कभी तो रंगे असल भी दिखाता

~0~0~0~0~

- پروپھئسر کولدیپ سِںگھ کنول

اَپنا سمجھ اَپنےپن میں بےآبرُو ہوئے
تھی رںجِش تو کبھی غیر بن کر تو آتا

وفا کا کلما اور خںجر بگل میں تھا
ء گِرگِٹ کبھی تو رںگے اصل بھی دِکھاتا

ਮੁਰਦਾ ਖ਼ੂਨ / مردہ خون

- ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਲਾਹਿਆ ਚੋਰ ਬਿਠਾਇਆ ਠੱਗ
ਚੁੱਪ ਚੁਪੀਤਾ ਬਹਿ ਵੇਖੇ ਜੱਗ

ਕੱਢੀਆਂ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਿਰ
ਰੁਲੀ ਵੇਖਦੀ ਗਿਰੀ ਕਿਤ ਪੱਗ

ਮੈਂ ਬੈਠਾਂ ਲੱਤ ਖਿੱਚ ਉਸ ਲਾਹਾਂ
ਰਹੇ ਸਾੜਦੀ ਹਰ ਦਮ ਅੱਗ

ਹਉਂ ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਫੁਲੇ ਬੁਲਬੁਲਾ
ਪਲ ਭਰ ਪਿਛੋਂ ਹਵਾ ਹੈ ਝੱਗ

ਲੱਖ ਵੇਸ ਲੱਖ ਧਰਮੀ ਬਾਣੇ
ਭਲਾ ਹੰਸ ਕਦੇ ਬਣਦਾ ਬੱਗ

ਗੰਦ ਸੀ ਖਾਂਦਾ ਗੰਦ ਚੱਟ ਖਾਊ
ਤਖ਼ਤ ਬਿਠਾਇਆ ਭਾਵੇਂ ਸਗ

ਲੱਖ ਜਤਨ ਕੰਵਲ ਕਰ ਹਾਰੋ
ਮੁਰਦਾ ਖ਼ੂਨ ਨਾ ਵਹਿੰਦਾ ਰੱਗ

~0~0~0~0~ 

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

لاہیا چور بٹھایا ٹھگّ
چپّ چپیتا بہہ ویکھے جگّ

کڈھیاں شمشیراں کھلھے سر
رلی ویکھدی گری کت پگّ

میں بیٹھاں لتّ کھچّ اس لاہاں
رہے ساڑدی ہر دم اگّ

ہؤں دا خوب پھلے بلبلا
پل بھر پچھوں ہوا ہے جھگّ

لکھ ویس لکھ دھرمی بانے
بھلا ہنس کدے بندا بگّ

گند سی کھاندا گند چٹّ کھاؤ
تخت بٹھایا بھاویں سگ

لکھ جتن کنول کر ہارو
مردہ خون نہ وہندا رگّ

Freedom the Ultimate

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal