ਟੱਪੇ ਜੋੜ-ਮੇਲੇ ਦੇ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

੧.
ਸੋਨਾ ਤੱਕੜੀ 'ਤੇ ਤੌਲਿਆ ਏ,
ਜਲੇਬੀਆਂ ਦੇ ਲੰਗਰ ਚਲਦੇ,
ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰੌਲਿਆ ਏ |

੨.
ਪਾ ਛਾਨਣੀ 'ਚ ਛੱਟਿਆ ਏ,
ਮੀਲਾਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢ ਕੇ,
ਦੱਸੋ ਕੀ ਤੁਸਾਂ ਖੱਟਿਆ ਏ |

੩.
ਫੱਟੇ ਸੱਚੀ-ਮੁੱਚੀ ਚੱਕ ਦਿੱਤੇ,
ਰੱਜਿਆਂ ਦੇ ਢਿੱਡ ਭਰਦੇ,
ਭੁੱਖੇ ਡੰਡੇ ਮਾਰ ਹੱਕ ਦਿੱਤੇ |

੪.
ਮੇਲਾ ਲਾਇਆ ਮੇਲੇ ਦਾ,
ਸਿਰਾਂ 'ਚ ਸਵਾਹ ਪਾ ਲਈ,
ਪਰਚਾਰ ਨਾ ਧੇਲੇ ਦਾ |

੫.
ਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਰਾਸੀ* ਨੇ,
ਸਟੇਜਾਂ ਗੁਰੂ-ਘਰ ਲੱਗੀਆਂ,
ਨਾਰ੍ਹੇ ਲੱਗਦੇ ਸਿਆਸੀ ਨੇ |
(*ਰਾਸੀ = ਰਾਸ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਡਰਾਮਾ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ)

੬.
ਜੀਂਦੇ ਜਾਗਦੇ ਮੁਰਦੇ ਬਣੇ,
ਦਿਨੇ ਸੀ ਜੈਕਾਰੇ ਮਾਰਦੇ,
ਸ਼ਾਮੀਂ ਲਾ ਘੁੱਟ ਤੁਰਦੇ ਬਣੇ |

੭.
ਖੇਤ ਖਾ ਲਿਆ ਵਾੜਾਂ ਨੇ,
ਸਿੱਖੀ ਦਿਨੋਂ-ਦਿਨ ਖੁਰਦੀ,
ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਤੇ ਉਜਾੜਾਂ ਨੇ |

੮.
ਸਾਧ ਭੇਖ ‘ਚ ਹੰਤ* ਬੈਠੇ,
ਗੋਲਕ ‘ਤੇ ਕਰਨ ਸ਼ੁਗਲਾਂ,
ਮੁੜ ਆਣ ਕੇ ਮਹੰਤ ਬੈਠੇ |
(*ਹੰਤ = ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ, ਕਾਤਲ)

੯.
ਭਵਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਰੁੜ੍ਹਿਆ ਏ,
ਫਿੱਟ ਐਸੇ ਜੋੜ-ਮੇਲਿਆਂ,
ਦੱਸੋ ਕੀ ਬਾਝੋਂ ਥੁੜ੍ਹਿਆ ਏ |

ਮੈਨੂੰ ਕਮਲੀ ਆਖੋ / مینوں کملی آکھو

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

 

پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول -

سہیو نی ! مینوں کملی آکھو،
میں صاحب ولی ہوئی
پنج چھڈیاں، جد اسدی ہو گئی،
ہر دم دی جھلی ہوئی

ستویں کوئی اسمانے دسدا،
میں اپنے اندروں پایا
تیرا ہوسی کوئی ڈاڈھا ربّ وے،
میں عشقَ اسے نہ' لایا
جد ملیا میرا ماہی سوہنا،
میں لاج شرع دا لاہیا
پا صوف بس کافر ہو گئی،
میں کفراں کرم بنایا
جگّ وچّ وسدی جگّ پر چھٹیا،
نی میں کلم-کلی ہوئی
سہیو نی ! مینوں کملی آکھو،
...........

کی وڈیائی کی ایسی کرنی،
جے اندروں ہوئی نہ پاک
اچے پنڈوں دور آں وسنی،
میں نیویں ہوئیوں خاک
نیویاں دے در کلی پائی،
میری سبھ توں نیوی ذات
سجن میرے منگ اکو پائی،
توں چھڈّ کے آویں آپ
جس پل نی میں اسنوں لدھا
میں پل اسے ہی موئی
سہیو نی ! مینوں کملی آکھو،
...........

نہ ہن میں کوئی تخت منگیندی،
نہ سونا روپا تھالاں
نہ کوئی میرا ویری جہنوں،
پھڑ دوزخ وچّ گالاں
جگّ پورا میرا ٹبر ہویا،
سکھ سبھ دی ہن بھالاں
سوندی میری عمراں لنگھیاں،
ہن جاگن دی گھالاں
ہور کسے دی آساں چھڈیاں،
کنول اکے در توں ڈھوئی
سہیو نی ! مینوں کملی آکھو،
...........

शिद्दत / شدت

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

तेरे दर से,
खाली हाथ,
मैं ना जायूँगा;
तू खुदा है,
है मालिक मेरा,
बेशक,
मैं भी तो
कोई और नहीं,
तेरा ही बंदा हूँ,
आखिर तेरे वजूद,
तेरी ही ज़िद की,
कुछ तो
तासीर रखता हूँ;
ऐसी शिद्दत से
माँगूँगा,
जब भी माँगा,
तुझसे ओ मौला,
तुझे देने को
मजबूर कर जायूँगा |

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول -

تیرے در سے،
خالی ہاتھ،
میں نہ جایونگا؛
تو خدا ہے،
ہے مالک میرا،
بیشک،
میں بھی تو
کوئی اور نہیں،
تیرا ہی بندہ ہوں،
آخر تیرے وجود،
تیری ہی ضد کی،
کچھ تو
تاثیر رکھتا ہوں؛
ایسی شدت سے
مانگونگا،
جب بھی مانگا،
تجھ سے او مولٰی،
تجھے دینے کو
مجبور کر جایونگا

चर्चा गरीब का / چرچا غریب کا

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

 

پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول -

ان محفلوں میں نہ، کبھی چرچا غریب کا
سکڑ جینا چاہے جو، اس بد نصیب کا

دن بھر مشکت، اور راتوں کو بھوکھ لیے،
کندھے اپنے ڈھوتا، بوجھ اپنی صلیب کا

آخر سوچیں بھی کیوں، کبھی اسکے بارے میں،
وجود بھی نہ مانو، تقاضہ یہ تہذیب کا

پھول تتلیاں چھوڑے، رومانیت نہ گایے،
کیسے مان لیں ہونا، کسی ایسے ادیب کا

کہیں بم پھٹا، باڑھ- و-بھوچال کہیں آیا،
چائے سنگ دم ٹوٹا، اخبار بیترتیب کا

بہت مرتے ایسے، روزانہ خبر بنتے ہیں،
کیوں سوچوں پھر بھلا، نہیں میرا قریب کا

بگڑ جاتا ہے توازن، ہماری زندگی کا،
بھول سے بھی کنول ہو، کبھی چرچا غریب کا

ज़हर का प्याला / زہر کا پیالہ

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

کچھ آرجوئیں لے ڈوبی، کچھ کھاموشیوں پہ الزام ہے
تھا وقت کا ستم، جو بھی تھا، بندہ یونہی بدنام ہے

جس راستے تھے چلے، ناجانے کس اور وہ مڈ دئیے،
بس چلتے رہے، ڈگر کو پکڑے، دوش یہ ہی تمام ہے

کچھ تو لب پہ اتر آیا، کچھ سچ آنکھیں بھی بولی،
اشاروں نے کہا، بہت کچھ، باقی سمجھ کا کام ہے

ہم نے گلستاں تھا سجایا، پھولوں کی جوڑ ہر کیاری،
کنٹیلی جھاڈیاں، کچھ جو اگی، چرچا انکا ہی عام ہے

اتنے بھلے تم بھی نہیں، بھلیپن خود بھلا ہے تمہارا،
راز دل کا، اب کہہ بھی ڈالو، کیوں یہ چکہ جام ہے

الزام تراشی سے پہلے، کچھ خطا اپنی بھی مانو،
مانا دوش تھا، کچھ رحیم کا، کھڑا کٹگھرے بھی رام ہے

مجھے قبول زہر کا پیالہ، میری ہستی کا ہے حاصل،
دیا ہے کنول، بھر کے چھلکے، جو تیرے ہاتھوں میں جام ہے

ਮੀਰਾ - ਇੱਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਇਹ ਵੀ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਕਦੇ-ਕਦੇ ਅਖੌਤ ਵਜੋਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਫਲਾਣਾ ਜਿੰਨਾ ਧਰਤੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹੈ ਉਸਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੈ, ਇਹੋ ਹਾਲ ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰ ਕਰ ਚੁਕੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗਾਥਾਵਾਂ ਦਾ ਹੈ .. ਕਿਸੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਸਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕ-ਗਾਥਾਵਾਂ ਸਮਾਜ (ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਵੋ ਪ੍ਰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ) ਦੱਬੀਆਂ ਖਵਾਹਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸਤੋਂ ਥੋੜਾ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿਣ ਦੀ ਹਿਮਾਕਤ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਤੀਕ ਭਾਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਣ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਨੱਬੇ ਫੀਸਦ ਤਾਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਚੜ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਅੰਨ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਜਿਸਦੀ ਪੱਪੜੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਅਸੀਂ ਕਦੀਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ !

ਸੋ ਮੀਰਾ ਦੇ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪਾਤਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ-ਚਰਿਤਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ - ਹਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਕੁਫ਼ਰ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ! ਮੀਰਾ, ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਤੇ ਫੇਰ ਇੱਕ ਤਾਕਤਵਰ ਰਾਜਪੂਤ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਰਾਣੀ ਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਵਕਤ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਰਾਜਸੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਜੂਝ ਰਹੀ ਸੀ; ਫਿਰ ਕਾਫੀ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੀਰਾ ਦੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤੇ ਸਰੋਤ ਕੇਵਲ ਸ਼ਰਧਾਵਾਨ ਹੋ ਕੇ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਭਜਨਾਂ ਦਾ ਮੁਰੀਦ ਹੋ ਮਿਲਣ ਦੀ ਗੱਲ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹ ਮਿਲਣੀ ਹੋਈ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚਲੇ ਰਾਜਸੀ ਤੱਤ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਗੌਣ ਨਹੀਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਰਾਣੀ ਵਲੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹਿੰਮਤ ਵਾਲਾ ਰਾਜਸੀ ਕਦਮ ਸੀ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਅਹਿਮ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ, ਫਿਰ ਅਜਿਹੇ ਲੀਕੋਂ ਹੱਟ ਕੇ ਲਏ ਗਏ ਰਾਜਸੀ ਫੈਸਲੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਆਪ ਹੀ ਸਿਰਜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ "ਰਾਣੀ" ਮੀਰਾ ਨਾਲ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ...

ਦੂਜੇ, ਮੀਰਾ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਸਮਕਾਲੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਵੀ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਕਿਉਂਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੀਏ ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਟੀ.ਵੀ. ਚੈਨਲਾਂ ਦੇ (Post Ramanand Sagar & B.R. Chopra) ਮਿਲਗੋਭਾ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ-ਬਨਾਮ-ਧਾਰਮਿਕ ਸੀਰਿਅਲ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਪਰੋਸੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਲਾਂਭੇ ਰੱਖ ਕੇ ਦੇਖੀਏ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੱਚਾਈ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਇੱਕ ਇਕਾਈ ਵਾਂਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹਿੰਦੂ-ਧਰਮ ਆਪਣੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਇਕਾਈ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਅਲੱਗ-੨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਹਸਤੀ, ਹੋਂਦ ਤੇ ਇਸ਼ਟ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ - ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁੱਖ ਵੈਸ਼ਨਵ, ਸ਼ੈਵ, ਸਾਕਤ, ਜੋਗ, ਵਾਮ-ਮਾਰਗੀ ਇਤਿਆਦਿਕ ਸਨ - ਅਤੇ ਫੇਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਗੇ ਕਈਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਸਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਬੜੀ ਕੱਟੜਤਾ ਨਾਲ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੱਦ ਤਕ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ! ਫੇਰ ਰਾਜਪੂਤਾਨੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਮੀਰਾ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇਵੀ-ਪੂਜ ਸਾਕਤ ਸੀ, ਉਹ ਧਰਮ ਜੋ ਬਲੀ, ਮਾਸ ਅਤੇ ਮਦਿਰਾ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫੇਰ ਮੀਰਾ ਦਾ ਇਸਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਲਟ ਵੈਸ਼ਨਵ-ਮੱਤ ਨੂੰ ਧਾਰਣ ਕਰਨਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਹੁਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਡਾਢੀ ਮਾਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਕੱਟੜਤਾ ਨੂੰ ਹਲੂਣਾ ਵੀ, ਸੋ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ ਵਿਰੋਧ ਉਪਜਣਾ ਲਾਜ਼ਿਮ ਸੀ |

ਸੋ ਬੇਸ਼ਕ ਮੀਰਾ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਜਾਂ ਭਗਤੀ ਪੱਖ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ-ਪਰੋਖੇ ਕਰਨਾ ਵੀ ਮੂਲੋਂ ਗਲਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਮੀਰਾ ਦੇ ਪਾਤਰ ਦਾ ਪੂਰੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਾਰਕਾਂ ਸਹਿਤ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ, ਉਸਦੇ ਇੱਕ ਰਾਜਸੀ-ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਮਹਿਜ਼ ਇੱਕ ਉਸਦੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ-ਭਗਤੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਹਿਣਾ ਇੱਕ ਬੇਸਮਝੀ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ !

ਬੱਚੇ (ਚਮਕੌਰ ਨੂੰ ਨਮਨ)

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

पिय मिलन की प्यासी

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

ਧ੍ਰਿਗ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਜੀਵਣਾ ਧ੍ਰਿਗ ਜੀਵਿਆ ਬਿਨ ਹਰਿ ਨਾਇ ||੧||
ਪੀਵਣਾ ਧ੍ਰਿਗ ਪੀਵਿਆ ਮਤਿ ਬਉਰਾਇ ||੨||
ਖਾਵਣਾ ਧ੍ਰਿਗ ਖਾਇਆ ਤਨ ਕੁੜਿਆਇ ||੩||
ਪਾਵਣਾ ਧ੍ਰਿਗ ਪਹਿਰਿਆ ਪ੍ਰਭੂ ਭੁਲਾਇ ||੪||
ਤਿਆਗਣਾ ਧ੍ਰਿਗ ਛੋਡੇ ਪੰਜਿ ਲਪਟਾਇ ||੫||
ਜਾਗਣਾ ਧ੍ਰਿਗ ਜਾਗਣ ਨਿਦ੍ਰ ਮਨ ਗਾਹਿ ||੬||
ਮੰਗਣਾ ਧ੍ਰਿਗ ਮੰਗਣ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨ ਜਾਇ ||੭||
ਰੰਗਣਾ ਧ੍ਰਿਗ ਰੰਗਣ ਨਵਰੰਗਿ ਨਾਹਿ ||੮||
ਧ੍ਰਿਗ ਕੰਵਲ ਸਦ ਤਿਨਿ ਧ੍ਰਿਗ ਧ੍ਰਿਗ ਹੈ ||
ਚਲਣਾ ਨਿਵ ਚਲੈ ਨਾ ਹੁਕਮੁ ਰਜਾਇ ||੯||੧||

ਰੌਲਾ ਕੀ / رولا کی

ਹੱਕ ਹਕੂਕ ਸਭ ਦੇ ਬਰਾਬਰ, ਕਾਲਾ ਕੀ ਤੇ ਧੌਲਾ ਕੀ |
ਤੇਰਾ ਰੱਬ ਜੇ ਮੇਰਾ ਪੱਥਰ, ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਰੌਲਾ ਕੀ |
- ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

حق حقوق سبھ دے برابر، کالا کی تے دھولا کی
تیرا ربّ جے میرا پتھر، اپنی سوچ رولا کی
- کولدیپ سنگھ کنول

ਪੀੜਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਰਲਾਏਂ / پیڑاں وچّ کرلائیں

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਅੰਬਰਾਂ ਦੀ ਜੋ ਵਾਤ,
ਤੂੰ ਪਾਰ ਨਾ ਪਾਏਂ |

ਨੀਕੀ ਹੈ ਤੇਰੀ ਜ਼ਾਤ,
ਅਵਗੁਣਾਂ ਦੀ ਮਾਂਏਂ |

ਪੁੰਨਿਆ ਰੋਸ਼ਨ ਵੇਖ,
ਐਵੇਂ ਜਿੰਦ ਜਲਾਏਂ |

ਫਿੱਕੀ ਜਾਵੇ ਆਰਜਾ,
ਬਿਰਥੇ ਰਸਾਂ ਗਵਾਏਂ |

ਤੱਪਦੇ ਮਾਣ ਕੇ ਛਾਂ,
ਬੱਦਲੀ ਮੁੱਲ ਨ ਪਾਏਂ |

ਉੱਚੀ ਨਾ ਚੰਨ ਜੇਡ,
ਇਲਜ਼ਾਮ ਜੋ ਲਾਏਂ |

ਮੋਹ ਤੰਦਾਂ ਸਭ ਤੋੜ,
ਪੀੜਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਰਲਾਏਂ |

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

امبراں دی جو وات،
توں پار نہ پائیں

نیکی ہے تیری ذات،
اوگناں دی مانئیں

پنیا روشن ویکھ،
ایویں جند جلائیں

فکی جاوے آرجا،
برتھے رساں گوائیں

تپدے مان کے چھاں،
بدلی ملّ ن پائیں

اچی نہ چن جیڈ،
الزام جو لائیں

موہ تنداں سبھ توڑ،
پیڑاں وچّ کرلائیں

ਕਾਸ ਜੋਗ ਨਾ ਰਹੀ ਆਂ / کاس جوگ نہ رہی آں

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਤੂੰ ਓਹੜੀ ਨਾ ਖਾਮੋਸ਼ੀ,
ਇਹ ਤਾਂ ਦੰਦਲਾਂ ਪਈਆਂ |

ਜੜ੍ਹਾਂ ਜੋ ਕਲੇਸ਼ ਦੀਆਂ,
ਕਦੇ ਨਾ ਲੁਝਣੋ ਰਹੀਆਂ |

ਨਾ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਇਲਜ਼ਾਮ,
ਤੇਰੇ ਕਿਰਦਾਰੇ ਕਹੀਆਂ |
 
ਇਹ ਹੀ ਤੇਰਾ ਹਾਸਿਲ,
ਜੋ ਲਾਹਨਤਾਂ ਪਈਆਂ |

ਸੋਚ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਲੱਗਿਆ,
ਚੰਨ ਨਾ ਬਣਨੋਂ ਰਹੀ ਆਂ |

ਦਿੱਖ ਗਈ ਤੇਰੀ ਸਾਧਨਾ,
ਪਏਂ ਲੈ ਲੈ ਝਈਆਂ |

ਬਰਫ਼ ਥੱਲੇ ਹੀ ਦੱਬਣਾ,
ਕਾਸ ਜੋਗ ਨਾ ਰਹੀ ਆਂ |

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

توں اوہڑی نہ خاموشی،
ایہہ تاں دندلاں پئیاں

جڑھاں جو کلیش دیاں،
کدے نہ لجھنو رہیاں

نہ لوکاں 'تے الزام،
تیرے کردارے کہیاں
 
ایہہ ہی تیرا حاصل،
جو لعنتاں پئیاں

سوچ نوں گرہن لگیا،
چن نہ بننوں رہی آں

دکھّ گئی تیری سادھنا،
پئیں لے لے جھئیاں

برف تھلے ہی دبنا،
کاس جوگ نہ رہی آں

ਪਹਿਲਾਂ ਲੈ ਸਾਂਭ ਖਿਲਾਰਾ / پہلاں لے سانبھ کھلارا

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਖੁੱਦ ਦੀ ਮਿਟੀ ਨਾ ਭਟਕਣਾ,
ਹੈ ਕਿਆਮ ਨੂੰ ਜੱਗ ਸਾਰਾ |

ਤੈਨੂੰ ਅੰਦਰੇ ਖੋਰਾ ਮਾਰਦਾ,
ਸੂਰਜ ਕਹੇਂ ਟੁੱਟਦਾ ਤਾਰਾ |

ਅੱਖਾਂ ਨੇ ਗਈਆਂ ਚੁੰਧਿਆ,
ਖਲਾਅ ਜਾਪੇ ਲਿਸ਼ਕਾਰਾ |

ਹੋਣ ਆਪਣੇ ਕਰਮ ਮੰਦੜੇ,
ਦਿਸੇ ਜਗ ਕਰਮਾਂ ਮਾਰਾ |

ਬੂੰਦ ਪਾਤਰ ਨਾ ਜੇ ਹੋਇਓਂ ,
ਕਿਉਂ ਆਖੇਂ ਸਾਗਰ ਖਾਰਾ |

ਤੇਰੇ ਖੰਭ ਨਾ ਜਾਣਨ ਜਾਚ,
ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾ ਅਰਸ਼ਾਂ ਹਾਰਾ |

ਤੇਰਾ ਤੂੰਬਾ ਤੂੰਬਾ ਉੱਡਿਆ,
ਪਹਿਲਾਂ ਲੈ ਸਾਂਭ ਖਿਲਾਰਾ |

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

کھدّ دی مٹی نہ بھٹکنا،
ہے قیام نوں جگّ سارا

تینوں اندرے کھورا ماردا،
سورج کہیں ٹٹدا تارہ

اکھاں نے گئیاں چندھیا،
خلاء جاپے لشکارا

ہون اپنے کرم مندڑے،
دسے جگ کرماں مارا

بوند پاتر نہ جے ہوئیوں ،
کیوں آکھیں ساگر کھارا

تیرے کھنبھ نہ جانن جاچ،
کوئی ہور نہ عرشاں ہارا

تیرا تومبا تومبا اڈیا،
پہلاں لے سانبھ کھلارا

ਸਾਵਧਾਨ ! / ساودھان !

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਦੂਇਆਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ,
ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਲਾਰੇ ਲਾ,
ਚਲਿੱਤਰ ਰਚਣ ਦੀ,
ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ,
ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਓ !
ਧੀਆਂ ਤਾਂ
ਘਰ ਤੁਹਾਡੇ ਵੀ
ਜੰਮੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ?
ਭਲਾ ਦੱਸੋ ਖਾਂ,
ਬਜ਼ਾਰ-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਵਿੱਚ
ਬੋਲੀ ਕਦੋਂ ਲੱਗੇਗੀ
ਉਹਨਾਂ ਦੀ ?
ਕਦੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਕਲਮ
ਤੇ ਗੀਤ
ਬਣਨਗੇ
ਅਜਿਹਾ "ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰਾ"
ਕਿ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੇ
ਉਧਲ ਜਾਣ ਨੂੰ
"ਸੱਚਾ ਇਸ਼ਕ" ਆਖ
ਅਜਿਹੇ ਕਿਸੇ
ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨੂਰ ਦੀਆਂ
ਬਾਗੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ
ਪੂਰੀ ਲੋਕਾਈ ਵਿੱਚ
ਵੰਡ ਸਕੋ,
ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ-ਭਾਉਂਦੇ
ਹੀਰ ਤੇ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੇ
ਕਿੱਸਿਆਂ ਵਾਂਗ !
ਤੇ ਜਦ
ਇਤਿਹਾਸ ਗਰਕ ਜਾਵੇ,
ਤਾਂ
ਹੰਭਲਾ ਮਾਰਨ ਦਾ ਆਹਰ,
ਸਿਰ ਆ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, 
ਕੇਵਲ ਵਰਤਮਾਨ ਦੇ !
ਜਦ ਜੰਗਾਲੀ ਜਾਵੇ
ਕਿਸੇ ਬੁਢੇਪੇ ਦੀ
"ਠਰਕੀ ਸੋਚ"
ਤਾਂ ਵੱਧ ਅੱਗੇ
ਉਮਰ ਦੇ
ਸਭ ਲਿਹਾਜ ਲਾਹ
ਡੰਡਾ ਚੱਕਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ
ਨੌਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ..

ਸੋ ਸਾਵਧਾਨ !

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

دویاں دیاں دھیاں-بھیناں،
آزادی دے لارے لا،
چلتر رچن دی،
دے سکھیا،
بدنام کرن والیو !
دھیاں تاں
گھر تہاڈے وی
جمیاں ہونگیاں ؟
بھلا دسو خاں،
بازار-اے-اشکر وچّ
بولی کدوں لگیگی
اوہناں دی ؟
کدوں تہاڈی قلم
تے گیت
بننگے
اجیہا "چانن منارا"
کہ اپنی دھی دے
ادھل جان نوں
"سچا عشقَ" آکھ
اجیہے کسے
آزادی دے نور دیاں
باغی رشماں
پوری لوکائی وچّ
ونڈ سکو،
تہاڈے من-بھاؤندے
ہیر تے صاحباں دے
قصیاں وانگ !
تے جد
اتہاس غرق جاوے،
تاں
ہمبھلا مارن دا آہر،
سر آ پیندا ہے، 
کیول ورتمان دے !
جد جنگالی جاوے
کسے بڈھیپے دی
"ٹھرکی سوچ"
تاں ودھ اگے
عمر دے
سبھ لحاظ لاہ
ڈنڈا چکنا ہی پیندا ہے
نوجوانی نوں ..

سو ساودھان !

ਕਿੱਸਾ – ਲੁੱਚਾ ਆਸ਼ਕ / قصہ – لچا عاشق

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ 

ਹੋ... ਕਿੱਸਾ ਸੁਣਾਵਾਂ ਤੇਰਾ ਲੁੱਚਿਆ
ਜਿਹਨੇ ਆਸ਼ਕ ਨਾਂ ਧਰਿਆ 
ਚੰਗੇ ਚੌਧਰੀਆਂ ਘਰ ਜੰਮਿਆ
ਖਾ ਹੱਡ ਹਰਾਮ ਪਿਆ
ਸੱਤ ਭਾਈ ਸੀ ਕਰਦੇ ਮਿਹਨਤਾਂ
ਵਿਹਲਾ ਵੰਝਲੀ ਰਹੇਂ ਵਜਾ
ਪਿਓ ਮਰੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਿਲੀ ਵੰਡਵੀਂ
ਤੈਥੋਂ ਆਪ ਨਾ ਕੁਝ ਸਰਿਆ
ਕਿਉਂ ਬੋਲ ਨਾ ਬੋਲਣ ਭਾਬੀਆਂ
ਬਣ ਸਿਰ 'ਤੇ ਭਾਰ ਰਿਹਾ
.....
ਹੋ... ਕਿੱਸਾ ਸੁਣਾਵਾਂ ਤੇਰਾ ਲੁੱਚਿਆ
ਜਿਹਨੇ ਆਸ਼ਕ ਨਾਂ ਧਰਿਆ
.....

ਹੋ... ਜਿਸ ਘਰ ਹੋਇਆ ਚਾਕ ਤੂੰ
ਓਹਦੀ ਇੱਜਤ ਲਿਆ ਹੱਥ ਪਾ
ਓ... ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ
ਦਿੱਤਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲਾਂਬੂ ਲਾ
ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਸੀ ਤੈਨੂੰ ਪਾਲਿਆ
ਤੂੰ ਦਿੱਤਾ ਵੇ ਮਿੱਟੀ 'ਚ ਮਿਲਾ
ਧੀ ਭੈਣ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਾਡਲੀ
ਤੂੰ ਲਾਹ 'ਤੀ ਸ਼ਰਮ ਹਯਾ
ਵੱਢ ਕੇ ਕਰੇ ਨਾ ਤੇਰੇ ਡੱਕਰੇ
ਕੋਈ ਇੰਨਾ ਨਾ ਅਣਖੋਂ ਗਿਆ
.....
ਹੋ... ਕਿੱਸਾ ਸੁਣਾਵਾਂ ਤੇਰਾ ਲੁੱਚਿਆ
ਜਿਹਨੇ ਆਸ਼ਕ ਨਾਂ ਧਰਿਆ
.....

ਭੱਜ ਕੇ ਵੜ੍ਹ ਗਿਆ ਜੋਗੀਆਂ
ਹੋ... ਲਿਆ ਤੂੰ ਭੇਸ ਵਟਾ
ਸਾਧਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੜ੍ਹ ਕੇ
ਡੰਗ ਸੱਪਾ ਨਾ ਮਾਰਨੋਂ ਰਿਹਾ
ਜਾ ਪੱਟੀ ਸੁਹਰਿਆਂ ਮਿੱਟੜੀ
ਘਰ ਵੱਸਦਾ ਉੱਜੜ ਗਿਆ
ਜਿਹਦੀ ਨਾਰ 'ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਬੁਰੀਆਂ
ਕਿਉਂ ਨਾ ਗੱਭਿਓਂ ਚੀਰ ਗਿਆ
ਸਾਧਪੁਣੇ ਓ... ਬੇ-ਗੈਰਤਾ
ਤੂੰ ਕਲੰਕ ਲਿਆ ਧਰਿਆ
.....
ਹੋ... ਕਿੱਸਾ ਸੁਣਾਵਾਂ ਤੇਰਾ ਲੁੱਚਿਆ
ਜਿਹਨੇ ਆਸ਼ਕ ਨਾਂ ਧਰਿਆ
.....

ਹੋਇਆ ਮਜਬੂਰ ਸੀ ਬਾਪ ਵੇ
ਧੀ ਤੋਰਨੀ ਮੰਨ ਗਿਆ
ਸੀਨਾ ਚਾਚੇ ਦਾ ਸੀ ਫਟਿਆ
ਲਿਆ ਹੱਥੀ ਜੁਰਮ ਕਮਾ
ਸਿਰ ਭਤੀਜੀ ਦਾ ਜੋ ਚੁੰਮਦਾ
ਦਿੱਤਾ ਓਸੇ ਨੇ ਜ਼ਹਿਰ ਪਿਆ
ਸੱਤ ਘਰ ਡੈਣ ਵੀ ਛੱਡਦੀ
ਖਾ ਟੱਬਰਾਂ ਦੇ ਟੱਬਰ ਗਿਆ
ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਰਹੇਂ ਸਰਾਪਿਆ
ਗੱਲ ਲਾਹਨਤਾਂ ਹਾਰ ਪਿਆ
.....
ਹੋ... ਕਿੱਸਾ ਸੁਣਾਵਾਂ ਤੇਰਾ ਲੁੱਚਿਆ
ਜਿਹਨੇ ਆਸ਼ਕ ਨਾਂ ਧਰਿਆ
.....

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

ہو... قصہ سناواں تیرا لچیا
جہنے عاشق ناں دھریا
چنگے چودھریاں گھر جمیا
کھا ہڈّ حرام پیا
ستّ بھائی سی کردے محنتاں
وہلا ونجھلی رہیں وجا
پیو مرے زمین ملی ونڈویں
تیتھوں آپ نہ کجھ سریا
کیوں بول نہ بولن بھابیاں
بن سر 'تے بھار رہا
.....
ہو... قصہ سناواں تیرا لچیا
جہنے عاشق ناں دھریا
.....

ہو... جس گھر ہویا چاک توں
اوہدی عجت لیا ہتھ پا
او... جنہاں نے دتیاں روٹیاں
دتا اوہناں دے لامبو لا
باراں سال سی تینوں پالیا
توں دتا وے مٹی 'چ ملا
دھی بھین اوہناں دی لاڈلی
توں لاہ 'تی شرم حیا
وڈھّ کے کرے نہ تیرے ڈکرے
کوئی انا نہ انکھوں گیا
.....
ہو... قصہ سناواں تیرا لچیا
جہنے عاشق ناں دھریا
.....
 
بھجّ کے وڑھ گیا جوگیاں
ہو... لیا توں بھیس وٹا
سادھاں وچّ وی وڑھ کے
ڈنگ سپا نہ مارنوں رہا
جا پٹی سہریاں مٹڑی
گھر وسدا اجڑ گیا
جہدی نعر 'تے اکھاں بریاں
کیوں نہ گبھیوں چیر گیا
سادھپنے او... بے-گیرتا
توں کلنک لیا دھریا
.....
ہو... قصہ سناواں تیرا لچیا
جہنے عاشق ناں دھریا
.....

ہویا مجبور سی باپ وے
دھی تورنی منّ گیا
سینہ چاچے دا سی پھٹیا
لیا ہتھی جرم کما
سر بھتیجی دا جو چمدا
دتا اوسے نے زہر پیا
ستّ گھر ڈین وی چھڈدی
کھا ٹبراں دے ٹبر گیا
رہندی دنیاں رہیں سراپیا
گلّ لعنتاں ہار پیا
.....
ہو... قصہ سناواں تیرا لچیا
جہنے عاشق ناں دھریا
.....

ਮਿਰਜੇ ਰਾਂਝੇ / مرزے رانجھے

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਬਣ ਮਿਰਜੇ ਰਾਂਝੇ ਫਿਰਦੀ, ਸਭ ਲੁੱਚੀ ਆਸ਼ਕ ਮੁੰਡੀਰ |
ਭੈਣ ਆਪਣੀ ਘਰੋਂ ਉਧਲਦੀ, ਸਾਹਿਬਾਂ ਲਗੇ ਨਾ ਹੀਰ |
ਹੀਰ ਸਾਹਿਬਾਂ ਸਭ ਭੁੱਲਦੇ, ਫਿਰ ਕੈਦੋਂ ਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਯਾਰ |
ਬਸੰਤਰ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਜੋ ਮਾਣਦੇ, ਘਰ ਦਾ ਸੇਕਾ ਦੇਵੇ ਸਾੜ |
ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਸਭ ਸਾਂਝੀਆਂ, ਚੁੰਨੀ ਜਿਓਂ ਜਾਣੋ ਸਿਰ ਦੇ |
ਫਿੱਟ ਲਾਹਨਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ, ਬਣ ਮਿਰਜੇ ਰਾਂਝੇ ਫਿਰਦੇ |

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

بن مرزے رانجھے پھردی، سبھ لچی عاشق منڈیر
بھین اپنی گھروں ادھلدی، صاحباں لگے نہ ہیر
ہیر صاحباں سبھ بھلدے، پھر قیدوں شمیر دے یار
بسنتر ہوراں دے جو ماندے، گھر دا سیکا دیوے ساڑ
دھیاں بھیناں سبھ سانجھیاں، چنی جیوں جانو سر دے
فٹّ لعنتاں اوہناں نوں، بن مرزے رانجھے پھردے

ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਵਕਤ ਨਹੀਂ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਬਿੱਲੀ ਦਾ ਹੱਜ / بلی دا حج

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਬਿੱਲੀ ਤੁਰੀ ਜੋ ਹੱਜ ਨੂੰ, ਨੌਂ ਸੌ ਚੂਹੇ ਖਾਹ |
ਦੂਣੇ ਹੋਰ ਖਾ ਗਈ, ਜਾਂਦੀ ਕਾਬੇ ਦੇ ਰਾਹ |
ਜਾਵੇ ਕਾਬੇ ਰਾਹ, ਹਾਜੀਆਂ ਝਪੱਟੇ ਮਾਰੇ |
ਅੱਲ੍ਹਾ-ਮੌਲਾ ਕੂਕਦੀ, ਕੁਫ਼ਰ ਕਰਦੀ ਸਾਰੇ |
ਪਾ ਸ਼ਰ੍ਹਾ ਦੇ ਵਾਸਤੇ, ਬਹਿ ਹਰਾਮ ਦੀ ਖਾਏ |
ਭਾਣਾ ਕੀ ਵਰਤਦਾ, ਬਿੱਲੀ ਹੈ ਹੱਜ ਦੇ ਰਾਹੇ |

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

-پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

بلی تری جو حج نوں، نوں سو چوہے خواہ
دونے ہور کھا گئی، جاندی کعبے دے راہ
جاوے کعبے راہ، حاجیاں جھپٹے مارے
اﷲ-مولاہا کوکدی، کفر کردی سارے
پا شرع دے واسطے، بہہ حرام دی کھائے
بھانا کی ورتدا، بلی ہے حج دے راہے

ਅੰਜਾਮ / انجام

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਸਿਰ ਫਿਰੇ ਦਾ ਮਾਣ ਕੀ
ਮੂੰਹ ਛੁਪਾ ਪਹਿਚਾਣ ਕੀ

ਬਹੁਤ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦਾ ਏਂ
ਚੁੱਪ ਕੀ ਤੇ ਗੁਮਾਨ ਕੀ

ਕੱਜਾ ਏਂ ਅਜੇ ਕੱਜਾ ਰਹਿ
ਡੰਡਾ ਕੀ ਭਲਵਾਨ ਕੀ

ਵਾਲਾਂ ਦਾ ਅਜੇ ਵੱਲ ਨਹੀਂ
ਸਿਰ ਸਵਾਹ ਸਨਮਾਨ ਕੀ

ਨਾ ਜਾਂਝੀ ਨਾ ਲਾੜਾ ਤੂੰ
ਅੰਨ੍ਹਿਆ ਫੇਰ ਘਮਸਾਨ ਕੀ

ਬੰਦੇ ਨਾ ਤੂੰ ਬੁੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿੱਚ
ਤੀਜੀ ਜ਼ਾਤ ਬਦਨਾਮ ਕੀ

ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਤੂੰ ਹੱਦ ਨਾ ਟੱਪ
ਵੇਖੇਂਗਾ ਫਿਰ ਅੰਜਾਮ ਕੀ

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

سر پھرے دا مان کی
منہ چھپا پہچان کی

بہت رولا پاؤندا ایں
چپّ کی تے گمان کی

کجا ایں اجے کجا رہِ
ڈنڈا کی بھلوان کی

والاں دا اجے ولّ نہیں
سر سواہ سنمان کی

نہ جانجھی نہ لاڑا توں
انھیا پھیر گھمسان کی

بندے نہ توں بڑھیاں وچّ
تیجی ذات بدنام کی

بے شرمی توں حد نہ ٹپّ
ویکھینگا پھر انجام کی

 

ਸ਼ੀਸ਼ਾ / شیشہ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਤੇਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਮੇਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਕੀ ਅਸਲੀ ਕੀ ਨਕਲੀ |
ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਰਾਗ ਸਾਰੇ, ਆਪੇ ਵਜਾਵਣ ਡੱਫ਼ਲੀ |
ਡੱਫ਼ਲੀ ਵੱਜਦੀ ਆਪਣੀ, ਆਪੇ ਹੀ ਨਾਚ ਵਿਖਾਵਣ |
ਦਾਨੇ ਚੁੱਪ ਵੱਟ ਵੇਖਦੇ, ਡੰਡੇ ਖੁੱਦ ਪੀਰ ਸਦਾਵਣ |
ਹਰ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਨਕਾਬ ਹੈ, ਹਰ ਇੱਕ ਬਾਜ਼ੀ ਮਾਰੀ |
ਗਰਦ ਸਾੜੇ ਦੀ ਜੰਮ ਗਈ, ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੱਥ ਹਾਰੀ ਸਾਰੀ | 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

تیرا شیشہ میرا شیشہ، کی اصلی کی نقلی
آپو اپنے راگ سارے، آپے وجاون ڈفلی
ڈفلی وجدی اپنی، آپے ہی ناچ وکھاون
دانے چپّ وٹّ ویکھدے، ڈنڈے کھدّ پیر سداون
ہر چہرے 'تے نقاب ہے، ہر اک بازی ماری
گرد ساڑے دی جم گئی، شیشہ ہتھ ہاری ساری  

ਦਾਅਵੇ / داعوے

ਪਾਵੇ,
ਪਹਿਲਾਂ ਘਰ ਸਾਂਭ ਲੱਛੀਏ,
ਪਿੰਡ ਪੂਰੇ 'ਤੇ ਕਰੀਂ ਫੇਰ ਦਾਅਵੇ |

- ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

پاوے،
پہلاں گھر سانبھ لچھیئے،
پنڈ پورے 'تے کریں پھیر داعوے

- کولدیپ سنگھ کنول 

ਸ਼ੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਉੱਪਰ ਸਾਂਝੀ ਹੋ ਰਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਅਸਭਿਅਕ ਵੀਡੀਓ ਬਾਰੇ …

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਪਿੱਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀਆਂ ਸ਼ੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਸਾਇਟਜ਼ ਉੱਪਰ ਕੁਝ ਦੋਸਤਾਂ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਹੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਗਲਤ ਹਰਕਤਾਂ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਗਿਰਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਦੇ ਕੇ, ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰ, ਵੰਡੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਦੁਖੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਹਾਂ, ਪਰ, ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਖ, ਮੈਂ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਦੁਖੀ ਹਾਂ ਕਿ ਬੱਚੇ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਆਖ਼ਰ ਇਹ ਵੱਡੇ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤਕ ਗਿਰ ਗਏ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੋਚਣੀ ਪੱਖੋਂ ...

ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਗਲਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਸੂਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਸਿਰਜੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੀਡੀਆ ਦੇ "ਸਿਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਕੁੰਡਾ, ਹਾਥੀ ਫਿਰੇ ਲੁੰਡਾ" ਦੀ ਨੀਤੀ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰਕ ਚੈਨਲਾਂ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪਰੋਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਾਮੁਕ ਸਮਗਰੀ ਦੇ ਬੇ-ਰੋਕਟੋਕ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨੀਵਾਣ ਵਲ ਜਾਣ ਨੂੰ ਵਧਾਵਾ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਾ ਕੇਵਲ ਵਿਅਸਕ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਬਲਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੱਚੇ ਮਨ 'ਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਫੇਰ ਵੱਡੇ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਭਾਗੀ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਜਨਮ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸੁੱਖ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ ਤੋਂ ਸੁਰਖਰੂ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜੀਵਨ ਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਚਣੌਤੀਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਆਪਣੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪੱਤਰਾ ਵਾਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪੈਸਾ ਤੇ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਸਤੀ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਇੰਨੇ ਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਕਿ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਦਲਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੜਾਵ ਵਿੱਚ ਸੁਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਜਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਸਾਥ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਸਕਣ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਮਹਿੰਗੇ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਰਚੀਲੀਆਂ ਟਿਊਸ਼ਨ-ਕਲਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਫਰਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੋਰਾਂ 'ਤੇ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਜੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖੁੱਦ ਨਿਭਾਉਣ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹਨ ਤਾਂ ਫੇਰ ਇਹ ਆਉਟਸੋਰਸ ਕੀਤਾ ਕੰਮ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਿਜੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਕਰੂਗਾ; ਬਾਕੀ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਇਸ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਹੋਰ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਸਰਕੂਲੇਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਪੱਖੋਂ ਤਾਂ ਖੂਬ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਚਰਿੱਤਰ ਪੱਖੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਹੋਛਾ ਕੰਮ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਆਪਣੇ ਚਰਿੱਤਰਵਾਦੀ ਹੋਣ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਦਿੰਦੇ ਨਹੀਂ ਥੱਕ ਰਹੇ ਪਰ ਉੱਥੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣਾ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਰ-੨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਆਪਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸੇਕਣ ਦੇ ਨਾਲ-੨ ਉਹ ਇਸ ਵੀਡੀਓ ਦੇ ਫੈਲਾਓ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ (ਅੱਲੜ੍ਹਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਗਲਤ ਕੰਮ ਕਾਰਨ) ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਉਂ ਕਰ ਸਾਫ਼ ਚਹਿਰਿਆਂ ਸਮੇਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਕੀ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਏਗਾ ਉਸਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ...

ਸੱਚਮੁੱਚ ਸ਼ਰਮ ਜ਼ਰੂਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਅੱਲੜ੍ਹ ਬੱਚਿਆਂ 'ਤੇ ਘੱਟ, ਬਲਕਿ ਇਹਨਾਂ "ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ" ਵੱਡਿਆਂ 'ਤੇ ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ !!!

पढ़ने बैठा ग्रंथ

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

जब पढ़ने मैं बैठ गया, पढ़ डाले सब ग्रंथ ||१||
पढ़ते यों जुग बीत गये, पाया न कोई अंत ||२||
अंत न कोयु पाया, कालिख बढ़ती जाये ||३||
जेता पढ़ा तेता कढ़ा, रोम रोम बिल्लाहे ||४||
पढ़ा सो मुर्ख जानिये, आपा सके न मंथ ||५||
अहं कंवल सिंचित किया, पढ़ने बैठा ग्रंथ ||६||

कढ़ा: कढ़ना - जलना, उबलना, लम्बी देर तक तपना
बिल्लाहे: चिलाना, चीख पुकार करना, तडफ़ कर दुहाई देना
मंथ: मथना, मंथन करना

शुभ सत्य अहो !!

जब से छोड़ा है, खूब बनी है... ऐसा जुड़ गया है कि छुटने का नाम ही नहीं है; मानो जैसे उसमें और मेरे में जो भेद था मिट गया, द्वैत अब अद्वैत हो गया, एक मैं, मैं एक हो गया !

शुभ सत्य अहो !!

ऐसी कोई रात नहीं

- प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

ਕਲਾਮ-ਏ-ਗੁਨਾਹ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਕਾਦਰ ਤੇ ਕੁਦਰਤ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਉਸਤਤਿ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਉਸਤਤਿ

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਆਇਆ... / … مینوں سمجھ نہ آیا

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਸਬਜ਼ੀ ਬਣਾਉਣੇ,
ਚਾਅ ਸੀ ਆਇਆ |
ਧੋ ਸਵਾਰ ਕੇ,
ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਚੜ੍ਹਾਇਆ |
ਤੜ੍ਹਕਾ ਲਾ ਕੇ,
ਖੂਬ ਤਪਾਇਆ |
ਮੁੱਕਿਆ ਲੂਣ,
ਪੜੋਸੀ ਵਲ ਧਾਇਆ |
ਮਿੱਤਰ ਹੈ ਮੇਰਾ,
ਖਿਣ ਨਾ ਲਾਇਆ |
ਉਸ ਵੀ ਹੱਸ ਦਿੱਤਾ,
ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਇਆ ?
ਗਰਮ ਮਸਾਲਾ ਪਾਵੀਂ,
ਤਰੀਕਾ ਸਮਝਾਇਆ |
ਧੰਨਵਾਦ ਆਖ,
ਸਬਜ਼ੀ 'ਚ ਪਾਇਆ |
ਤਿਆਰ ਸਲੂਣਾ,
ਦਸਤਰਖਾਨ ਸਜਾਇਆ |
ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਸਭਨਾਂ,
ਦਾਅਵਤ ਬੁਲਾਇਆ |
ਨਿਓਤਾ ਜੋ ਘੱਲਿਆ,
ਪੜੋਸੀ ਵੀ ਆਇਆ |
ਦੇਖਦਾ ਮਿੱਤਰ,
ਹੈ ਮਜਮਾ ਲਾਇਆ |
ਆਖ਼ਰ ਸਬਜ਼ੀ ਨੂੰ,
ਸਭ ਨੇ ਸਲਾਹਿਆ |
ਵਾਹ ਸਬਜ਼ੀ ਆਖ,
ਗੱਲ ਮੈਨੂੰ ਲਾਇਆ |
ਮਨ ਮਿੱਤਰ ਦੇ,
ਕੀ ਫੁਰਨਾ ਆਇਆ ?
ਲੂਣ ਹੈ ਮੇਰਾ,
ਸੋਰਠਾ ਗਾਇਆ |
ਗਰਮ ਮਸਾਲਾ ਵੀ ਤਾਂ,
ਮੈਂ ਹੀ ਸੁਝਾਇਆ |
ਸਾਰੀ ਸਬਜ਼ੀ ਉਸ,
ਹੱਕ ਜਤਾਇਆ |
ਹੱਕਾ ਬੱਕਾ ਹੋਇਆ,
ਸਮਝ ਨਾ ਆਇਆ |
ਕੜ੍ਹਾਹ ਕੱਲ ਉਸਦੇ,
ਘਿਓ ਮੈਂ ਸੀ ਪਾਇਆ |
ਬਿਨ ਬੁਲਾਏ ਮੈਨੂੰ,
ਸੰਗਤ ਵਰਤਾਇਆ |
ਮਿੱਤਰਤਾ ਜਾਣ ਸੀ,
ਮਨ ਗਿਲਾ ਨਾ ਲਾਇਆ |
ਕਿੱਥੇ ਭੁੱਲ ਮੇਰੀ,
ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਆਇਆ...

----------------------------------------

- پروفیسر کولدیپ سنگھ کنول

سبزی بناؤنے،
چاء سی آیا |
دھو سوار کے،
چلھے چڑھایا |
تڑھکا لا کے،
خوب تپایا |
مکیا لون،
پڑوسی ول دھایا |
متر ہے میرا،
کھن نہ لایا |
اس وی ہسّ دتا،
سہج سبھایا ؟
گرم مسالہ پاویں،
طریقہ سمجھایا |
دھنواد آکھ،
سبزی 'چ پایا |
تیار سلونا،
دسترخوان سجایا |
مہماناں سبھناں،
دعوت بلایا |
نیوتا جو گھلیا،
پڑوسی وی آیا |
دیکھدا متر،
ہے مجمع لایا |
آخر سبزی نوں،
سبھ نے سلاہیا |
واہ سبزی آکھ،
گلّ مینوں لایا |
من متر دے،
کی پھرنا آیا ؟
لون ہے میرا،
سورٹھا گایا |
گرم مسالہ وی تاں،
میں ہی سجھایا |
ساری سبزی اس،
حق جتایا |
حقہ بکا ہویا،
سمجھ نہ آیا |
کڑاہ کلّ اسدے،
گھیؤ میں سی پایا |
بن بلائے مینوں،
سنگت ورتایا |
مترتا جان سی،
من گلہ نہ لایا |
کتھے بھلّ میری،
مینوں سمجھ نہ آیا...
 

ਜੁਗਾੜ (ਵਿਅੰਗ)

- ਪ੍ਰੋ. ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਜੁਗਾੜ
੧. ਜੁਗਾੜ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਸਮਾਸਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
ਜੁੱਗ + ਆੜ
- ਜੁੱਗ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਕਾਲ ਦੀ ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਵੰਡ
- ਆੜ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਓਟ ਜਾਂ ਓਹਲਾ
ਭਾਵ ਜੋ ਕਾਰਜ ਜੁਗਾਂ-ਜੁਗਾਂਤਰਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਚਲਾਕੀ ਦਾ ਓਹਲਾ ਲੈ ਕੇ ਬੜੀ ਸਫਾਈ ਨਾਲ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਰੱਖ ਅਤੇ ਵਿਪਰੀਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕੇ ਪੂਰਨ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੁਗਾੜ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |
੨. ਵੇਖੋ "ਹਿੰਦੂਸਤਾਨ"
(ਮੇਰੇ ਤਿਆਰੀ ਅਧੀਨ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ "ਧੜ੍ਹੰਮ-ਧਾਮ ਕੋਸ਼" ਵਿੱਚੋਂ)

Rigidity: Thought

Extreme rigidity in theism and in atheism as well is highly grievous and destructive not only for the individual but for the society as a whole.

Immoderate theism take the colours of fanatic fundamentalism while on other hand uncontrolled inordinate inclination towards godlessness leads to totalitarian tyrannical behaviours ..

- Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Railway Track (Tanka) / ਰੇਲ ਦੀ ਪੱਟੜੀ (ਤਾਨਕਾ)

- Professor Kawaldeep Singh Kanwal
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਹਿੰਡੋਲਾ – ਵਿਧਾ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਖੋਜ ਪੱਤਰ)

- ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਹਿੰਡੋਲਾ (ਬਹੁਵਚਨ – ਹਿੰਡੋਲੇ) ਤਾਲ ਅਧਾਰਿਤ ਕਾਵਿ ਛੰਦ ਵਿਧਾ ਹੈ | ਇਹ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਇਸਦੀ ਤਾਲ 7-7 / 5-7-5 / 7-7 ਦੇ ਨਿਯਮ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਦੀ ਹੈ |

ਤਾਲ:

ਜਿਥੇ ਹੋਰ ਛੰਦਾਬੰਦੀ ਰੂਪ ਵਿਲੋਕਤਰੀਆਂ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਉੱਥੇ ਹਿੰਡੋਲੇ ਦੀ ਚਾਲ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅੱਖਰ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਬਣੀ ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਤਾਲ ਇਕਾਈ ‘ਤੇ ਚਲਦੀ ਹੈ | ਤਾਲ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਉਧਾਰਣ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਸ਼ਬਦ: ਵਿੰਧਿਆਚਲੀ

ਮਾਤਰਾਵਾਂ: ਿ + ਵ + ੰ + ਿ + ਧ + ਅ + ਾ + ਚ + ਲ + ੀ (ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ = 10)

ਤਾਲਾਂ: ਵਿੰ + ਧਿ + ਆ + ਚ + ਲੀ (ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ = 5)

ਹਿੰਡੋਲੇ ਦੀ ਵੰਡ:

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਿੰਡੋਲੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

੧. ਭੂਮਿਕਾ / ਮਜ਼ਮੂਨ :

ਇਹ ਹਿੰਡੋਲੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ | ਇਹ ਦੋ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਹਰ ਸਤਰ ਵਿੱਚ ਸੱਤ (7) ਤਾਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਦੋਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਤੁਕਾਂਤ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ |

ਵਿਸ਼ੇ-ਵਸਤੂ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪੂਰਨ ਕਾਵਿ-ਇਕਾਈ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਜਾਂ ਮਜ਼ਮੂਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੇ ਛੰਦ ਵਿੱਚ ਕੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ |

੨. ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿਤਰਣ / ਵਿਸਥਾਰ :

ਇਹ ਹਿੰਡੋਲੇ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ | ਇਹ ਤਿੰਨ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਪੰਜ-ਸੱਤ-ਪੰਜ (5-7-5) ਦੇ ਤਾਲ ਨਿਯਮ ਵਿੱਚ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ | ਇਹਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਤੁਕਾਂਤ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਨਿੱਕੀ ਖੁੱਲੀ ਕਵਿਤਾ ਵਜੋਂ ਹਸਤੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ |

ਜੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ (ਭੂਮਿਕਾ / ਮਜ਼ਮੂਨ) ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਅੱਗੇ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿਤਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਹਿੱਸਾ ਇੱਕ ਖਾਸ ਦ੍ਰਿਸ਼-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ (ਤਸਵੀਰ) ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ |

੩. ਸਾਰ / ਫਲਸਫਾ :

ਇਹ ਹਿੰਡੋਲੇ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ | ਇਸ ਦਾ ਕਾਵ-ਰੂਪ ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ (ਭੂਮਿਕਾ / ਮਜ਼ਮੂਨ) ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੈ | ਇਹ ਵੀ ਦੋ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤ (7) ਹੀ ਤਾਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਦੋਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਤੁਕਾਂਤ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ |

ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪੂਰੀ ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਗਈ ਕਾਵਿਕ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਸਾਰਾਤਮਕ ਜਾਂ ਫਲਸੂਈ ਅੰਤ ਹੈ | ਪੂਰੀ ਕਾਵਿਕ-ਇਕਾਈ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘੀ ਵਿਚਾਰ ਇਸੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਆਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |

ਨਾਮਕਰਣ:

ਹਿੰਡੋਲੇ ਦਾ ਨਾਮਕਰਣ ਇਸਦੀ ਤਾਲ ਦੀ ਵਰਣਿਤ ਚਾਲ ‘ਤੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ | ਇਸਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਸੱਤਰਾਂ ਲੰਮੇ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਤਾਲ-ਸਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਵਾਰ-੨ ਹਿੰਡੋਲੇ ਖਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਸੋ ਹਿੰਡੋਲਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਯੁਕਤ ਹੋਇਆ ਹੈ |

ਉਦਾਹਰਣ (ਹਿੰਡੋਲਾ):

ਹਿੰਡੋਲੇ ਦੀ ਉਪਰੋਕਤ ਵਰਣਿਤ ਸਾਰੀ ਨਿਯਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਬੜ੍ਹੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹੇਠਲੇ ਉਧਾਰਣ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਤੇ ਨਾਲੋ-ਨਾਲ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਸੌਖਿਆਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਵਿਲਕਦੇ ਨੇ ਬਾਲ,

ਹੋਏ ਹਾਲੋਂ ਬੇਹਾਲ | ... (ਭੂਮਿਕਾ / ਮਜ਼ਮੂਨ)

ਭੁੱਖਾ ਮਜ਼ੂਰ,

ਸਾਝਰੇ ਹੀ ਨਿਕਲੇ,

ਰੋਟੀ ਦੀ ਭਾਲ | ... (ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿਤਰਣ / ਵਿਸਥਾਰ)

ਧਰਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ,

ਕਿਰਤੀ ਦਾ ਆਹਰ | ... (ਸਾਰ / ਫਲਸਫਾ)

ਸਾਰ:
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਰ ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹਿੰਡੋਲੇ ਕਾਵਿਕ-ਛੰਦ ਤੁਕਾਂਤਕ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਾਵਿਕ-ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਲੈਅ-ਬੱਧ ਸੁਮੇਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਤਰ ਆਪਣੀ ਲੈਬੱਧਤਾ ਵਿੱਚ ਹਿੰਡੋਲੇ ਖਾਉਂਦੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਕਾਵਿਕ ਛਟਾ ਬਿਖੇਰਦੀ ਹੈ | ਇਸ ਵਿਧਾ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਗੂੜ੍ਹ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-੨ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਆਮ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਚਿਤਰਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚਲੇ ਫਲਸਫੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਅਪਾਰ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ |

-੦-੦-੦-

ਦੀਵਾਲੀ

- ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਬਿੰਦੀ

- ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਕੱਚੇ ਘੜ੍ਹੇ (ਟੱਪੇ)

- ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਕਰਵਾ / Karva

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ / Kawaldeep Singh Kanwal

ਸੁੱਜੀ ਅੱਖ / Sujji Akh
ਦੁੱਖਦੀ ਵੱਖੀ / Dukhdi Vakhi
ਮਨਾਵੇ ਕਰਵਾ / Manave Karva

Domestic Violence against women is highly shameful and painful but pity that its still a reality of ones even in 21st centenary of gender equality who otherwise use to give huge sermons to world on so called Moral Values...

हर रोज़ मिटे

-प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

महा-नायक

-प्रो. कवलदीप सिंघ कंवल

वो और थे
जो कहते थे
पहले खुद पे लागू करते थे,
ये नई पीढ़ी के महा-नायक हैं,
किरदार से ऊँचे
इनके आसमां और भी हैं,
भले सफ़ेद से दिखते हैं,
लेकिन रंग इनके और भी हैं,
इनके जहाँ कुछ और भी हैं ..

ਟੱਪੇ – ਰਾਜ਼ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ ਸਾਰਾ

-ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

੧.
ਰੋਟਾਂ,
ਯੱਭਲੀਆਂ ਭੁੱਲ ਸਾਰੀਆਂ,
ਅੰਨਾ ਵਿੱਚ ਕੂਕਦਾ ਵੋਟਾਂ |

੨.
ਗਾਉਂਦਾ,
ਲੰਮਾ ਪਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ,
ਸੰਘੀਆਂ ਦੇ ਮਗਰੀਂ ਲਾਉਂਦਾ|

੩.
ਪਾਵ੍ਹੇ,
ਜੰਗਾਲੇ ਸੰਘੀ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ,
ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਦੀ ਧਾਰ ਲਗਾਵੇ |

੪.
ਨੱਕੇ,
ਸੁੱਥਰੇ ਦਾ ਪਖੰਡ ਫੜ੍ਹ ਕੇ,
ਖਾਵ੍ਹੇ ਉਸੇ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਧੱਕੇ |

੫.
ਰਾਇਆ,
ਵਰਤਾਂ ਦੇ ਰਚਾ ਸਵਾਂਗ ਵੇ,
ਪੂਰੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਮੂਰਖ ਬਣਾਇਆ |

੬.
ਨੱਢਿਆ,
ਭਲਾ ਹੁਣ ਦੱਸ ਤਾਂ ਸਹੀ,
ਕੀ ਤੂੰ ਬਦਲਾਵ ਹੈ ਕੱਢਿਆ |

੭.
ਸਾਂਵੇਂ,
ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਉਹ ਹੈਨ ਸੁੱਥਰੇ,
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੱਚ ਨੱਚ ਵੋਟਾਂ ਪੁਆਵੇਂ |

੮.
ਪਾਰਾ,
ਤੇਰੀ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦਾ,
ਬਾਬੇ ਰਾਜ਼ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ ਸਾਰਾ |

੯.
ਮੱਕੀ,
ਕਸੂਰ ਅਸਲ ਜਨਤਾ ਦਾ,
ਐਰੇ-ਗੈਰਿਓਂ ਜੋ ਜਾਉਂਦੀ ਹੱਕੀ |

ਟੱਪੇ – ਕਾਲੇ ਚਰਿੱਤਰ

- ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਰੰਗ ਯਾਰ / Rang Yaar

ਰੰਗ ਯਾਰ ਜੋ ਰੱਤੜੇ ਅੱਖੀਆਂ ਨੀਂਦ ਤਿਨ ਨਾਹਿ,
ਜਿਉਂ ਮਾਛੁਲੀ ਸਦ ਨੀਰ ਬਸੈ ਇਵ ਰਹੈ ਸੱਜਣ ਮਾਹਿ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Rang Yaar Jo Rattde Akhiyaan Neend Tin Nahe,
Jiyun Machhuli Sad Nir Basay Iv Rahey Sajjan Mahe..
-Kawaldeep Singh Kanwal

੨ ਅਕਤੂਬਰ / 2 October

ਅਕਤੂਬਰ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਨੇ, / October Chdhaayunde Ne,
ਸ਼ਹੀਦ ਪੱਗਾਂ ਵਾਲੇ ਭੁੱਲਗੇ, / Shaheed Paggaan Vaale Bhullge,
ਚਿੱਟੀ ਟੋਪੀਆਂ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ | / Chitti Topiyaan Payunde Ne..

ਇੱਥੇ ਮੁੱਲ ਬਸ ਖਾਲ੍ਹੀਆਂ ਦਾ, / Iththe Mull Bas Khaliaan Da,
ਸਰਾਭੇ ਭਗਤ ਉੱਧਮ ਦੀਆਂ, / Srabhe Bhagat Udham Diyaan,
ਨਾਂ ਭੁੱਲੇ ਜਿੰਦ-ਜਾਲੀਆਂ ਦਾ | / Naa Bhulle Jind-Jaaliyaan Da..

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ / -Kawaldeep Singh Kanwal

ज़मीर / Zameer

उफ़ खुदा! क्या ज़मीर गिरा इन मिट्टी के जायों का,
लाशों में कंवल फ़र्क ढूंढते अपनों और परायों का |
-कवलदीप सिंघ कंवल

Uff Khuda! Kya Zameer Gira In Mitti Ke Jaayon Ka,
Laashon Mein Kanwal Farq Dhoondhte Apnon Aur Praayon Ka..
-Kawaldeep Singh Kanwal

.... ਤੇ ਉਹ ਤੁਰ ਗਿਆ

-ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

"....... ਤੇ ਉਹ ਤੁਰ ਗਿਆ ਕਿਸੇ ਅਗਲੇਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵਲ ਇਸ ਰੰਗਮੰਚ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾ ਕੇ !"

"ਕੀ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਰੋਂਦਿਆਂ ਵਿਦਾ ਕਰਾਂ ?"

"ਨਹੀਂ ! ਇਹ ਤੇ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਉਸਦੇ ਕਦ ਦੇ ਅਦਾਕਾਰ ਨੂੰ ਵਿਦਾਈ ਦੇਣ ਦਾ !"

"ਫੇਰ ?"

"ਮੈਂ ਵਿਦਾ ਕਰਾਂਗਾ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪੂਰਨਤਾ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨਾਲ ! ਬੇਸ਼ਕ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਹੰਝੂ ਰਹਿਣਗੇ, ਆਖਰ ਮੁਰਦਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਮੇਰੇ ਅਹਿਸਾਸ, ਪਰ ਇਹ ਸਕੂਨ ਦੇ ਹੋਣਗੇ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਨਿਭਾ ਕੇ ਤੁਰਿਆ ਹੈ ! ਵਸਦਾ ਰਹੀਓਂ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇ ਅਗਾਂਹ ਵੀ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਦੁਨੀਆ ਹੈ ਉੱਥੇ  ......"

ਭਾਈ ਮੰਨਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਦਾਈ .... / Bhai Manna Singh nun Vidaayi ....

ਪਰਦੇ, / Parde
ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਐਸੇ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ, / Shahkaar Aise Rangmanch De,
ਸਦ ਜਿਉਂਦੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਰਦੇ | / Sad Jiyunde Kade Nahin Marde..

ਬਲਦੇ, / Balde,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਸਲਾਮ ਕਰਦੀ, / Zindagi Vi Salaam Kardi,
ਜਦ ਮੌਤ ਨੂੰ ਵਿਆਉਣ ਚਲਦੇ | / Jad Maut Nun Viyaaun Chalde ..

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ / -Kawaldeep Singh Kanwal

ਤਲਾਸ਼ / Talash

ਤਲਾਸ਼, / Talash,

ਨਿਰੰਤਰ ਵਰਤਾਰਾ; / Nirantar Vartara;

ਜਦ ਇਹ ਛੱਡੀ, / Jad Eh Chhaddi,

ਤਦ ਹੀ ਪਾਇਆ, / Tad Hi Payeya,

ਪੂਰਨ ਪੁਰਖ, / Pooran Purakh,

ਅੰਦਰੇ ! / Andre !

-ਪ੍ਰੋ. ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ / -Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

मज़हब / Mazhab

यह सच है कि इन्सान मज़हब ले कर पैदा नहीं होता, क्यूंकि किसी नवजात के पहले रुदन में अल्लाह या राम का फर्क सुनायी नहीं देता !
-कवलदीप सिंघ कंवल

Yeh Sach Hai Ke Insaan Mazhab Le Kar Paida Nahin Hota, Kyuki Kisi Navjaat Ke Pehle Rudan Mein Allah Ya Raam Ka Farq Sunayi Nahin Deta !
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਆਦਮੀ

-ਪ੍ਰੋਫੈ਼ਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਟੱਪੇ ਹਾਲਾਤ-ਏ-ਹਾਜ਼ਰਾ

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

੧.
ਹੋਦੀ,
ਖਰਬੂਜੇ ਆਂਗੂੰ ਰੰਗ ਬਦਲੇ,
ਸਦਭਾਵਨਾ ਧਰਮ ਆਲਾ ਮੋਦੀ |
੨.
ਦਾਈ,
ਆਂਹਦਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵੰਡਣਾ,
ਘਰੋਂ-ਘਰੀਂ ਅੱਗ ਜਿਹਨੇ ਲਾਈ |
੩.
ਸੋਟੀ
ਰੱਜਿਆਂ ਨੇ ਵਰਤ ਰੱਖਿਆ,
ਭੁੱਖਿਆਂ ਨੂੰ ਜੁੜ੍ਹੀ ਨਾ ਰੋਟੀ |
੪.
ਪਾਵ੍ਹੇ,
ਅੰਨੇ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਵੇਖ ਕੇ,
ਲੰਡਾ-ਬੁੱਚਾ ਵੀ ਵਰਤ ਨੂੰ ਜਾਵੇ |
੫.
ਦਸਤੀ,
ਮਹਿੰਗਾਈ ਆਂ ਲੱਗੀ ਅੱਗ ਵੇ,
ਹੋਈ ਪਟਰੋਲ ਤੋਂ ਦਾਰੂ ਸਸਤੀ |
੬.
ਮੱਖੀਆਂ,
ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਰੇਟ ਵਧਿਆ,
ਲਾਹੋ ਪੱਖੇ ਤੇ ਫੜ੍ਹ ਲੋ ਪੱਖੀਆਂ |
੭.
ਨਾਈ,
ਚਮਚੇ ਸ਼ਸ਼ਟਾਂਗ ਕਰਦੇ,
ਬੀਬੀ ‘ਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਰਾ ਕੇ ਆਈ |
੮.
ਸੋਇਆ,
ਡੰਡਿਆਂ ਜੋਰ ਚੱਲਿਆ,
ਧਰਮ ਕਮੇਟੀ ਕਬਜਾ ਹੋਇਆ |
੯.
ਤਸਲੀ,
ਨਕਲੀ ਨੇ ਵੋਟਾਂ ਪੈਂਦੀਆਂ,
ਵੇਖੋ ਚੁਣਦੇ ਪੰਥਕ ਅਸਲੀ |
੧੦.
ਵੋਟਾਂ,
ਆਪੂੰ ਪਾਉਂਦੇ ਆਪੇ ਗਿਣਦੇ,
ਆਪੇ ਜਿੱਤਣ ‘ਤੇ ਵੰਡਣ ਰੋਟਾਂ |
੧੧.
ਕਾਈ,
ਭੱਠਾ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਬੈਠਿਆ,
ਵੇਚ ਲੀਡਰਾਂ ਸ਼ਰਮ ਜਦ ਖਾਈ |

-੦-੦-੦-

आज नया चाँद निकला..

-प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

ਮੁਹੱਬਤ

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਭਾਰਤੀ ਐਨ.ਜੀ.ਓ.

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਐਨ.ਜੀ.ਓ. ਜਾਂ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਆਮਦਨ ਕਰ ਬਚਾਉਣ (ਸਹੀ ਸ਼ਬਦ - ਚੋਰੀ ਕਰਨ) ਲਈ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕਾਂ ਵਲੋਂ 'ਵੋਟ-ਬੈਂਕ ਪਾਲਿਟਿਕਸ' ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂ ਫੇਰ ਗੈਰ-ਸਮਾਜੀ ਅਨਸਰਾਂ ਵਲੋਂ 'ਸਲੀਪਰ-ਸੈਲ' ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਧੰਦਿਆਂ ਦੇ ਫਰੰਟ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਕੁਝ ਬਿਊਰੋਕਰੇਸੀ ਵਲੋਂ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਦੇ ਅਸਿੱਧੇ ਤਰੀਕੇ ਇਤਿਆਦਿਕ ਵਜੋਂ ਹੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ... ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ (ਜੇ ਕੋਈ ਹੈ !) ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਸਮੁੱਚੇ ਤੰਤਰ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਲੁਕਵਾਂ-ਵਿਭਚਾਰ ਹੀ ਹੈ !

ਸੋ ਇਹਨਾਂ ਲਈ "ਧੰਦਾ ਹੈ, ਸਭ ਗੰਦਾ ਹੈ ਇਹ" ਕਹਿਣਾ ਅਤਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ !!

ਟੁੱਕੜਬੋਚ ਗਾਇਕ

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਦੁਆਵਾਂ

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

पहचान / Pehchan

ख़ुदा तो उनका सिर्फ शैतान है,
लहू बहाना ही जिनका ईमान है |
मज़हब के बने भले ठेकेदार वो,
हैवानियत पर उनकी पहचान है |
-कवलदीप सिंघ कंवल

Khuda To Unka Sirf Shaitan Hai,
Lahu Bahana Hi Jinka Imaan Hai..
Mazhab Ke Bane Bhale Thekedar Wo,
Haiwaniyat Par Unki Pehchan Hai..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ, ਸਰਬਪੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦੇ,

ਮਾਪੇ ਜਨਮ ਤੇ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ, ਇਹ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ |

 

ਕਤੇਬ ਗ੍ਰੰਥ ਸਮੂੰਹ ਧਰਮਾਂ ਦੇ, ਰਲ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਗਾਉਂਦੇ,

ਰੱਬ ਵੀ ਜੇ ਖੜ੍ਹੇ ਆਣ ਬਰਾਬਰ, ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨੀ ਪਾਉਂਦੇ |

 

ਸਿਖਿਆਰਥੀ ਤੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਨਾਤਾ, ਅਗਾਂਹ ਸਰੀਰਾਂ ਤੋਂ ਸਮਝਾਉਂਦੇ,

ਗੁਰੂ ਵਿਚਾਰ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ, ਸੁਰਤਿ ਮਤਿ ਚੇਲਾ ਦਰਸਾਉਂਦੇ |

ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਅੰਗ ਜੀਵਨ ਜੋ ਬਣਾਉਂਦੇ,

ਨਵ-ਨਿਰਮਾਤਾ ਬਣਨ ਸਿਖਿਆਰਥੀ, ਜੱਗ ਪੂਰਾ ਨੇ ਰੁਸ਼ਨਾਉਂਦੇ |

 

ਪੁਆੜਾ – ਸਮਕਾਲੀ ਹਲਾਤਾਂ ‘ਤੇ ਟੱਪੇ

-ਪ੍ਰੋ. ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

1.
ਵਾੜਾ,
ਬਿੱਲ ‘ਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਸਰਨਾ,
ਮੰਗੇ ਰਿਸ਼ਵਤ ਵੱਖਰਾ ਝਾੜਾ |

2.
ਨਾਪੇ,
ਅੰਨੇ ਦੀ ਚਕਾ ਕੇ ਤੱਪੜੀ,
ਵੱਜਣ ਯਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ 'ਤੇ ਛਾਪੇ |

3.
ਵੱਟੇ,
ਕੀਤੀ ਇਫਤਾਰੀ ਯਾਰਵੇਂ,
ਅਵਾਮ ਨਿੱਤ ਦੇ ਰੋਜ਼ੇ ਕੱਟੇ |

4.
ਪੋਣਾ,
ਮੌਜਾਂ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ,
ਦੇਖੋ ਹੁੰਦੀਆਂ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ |

5.
ਜਿੱਗਰੀ,
ਕੌਣ ਧਰਮੀ ਕਿਹੜਾ ਬਾਹਰਲਾ,
ਹੁਣ ਮਿਲੇਗੀ ਅਦਾਲਤੀ ਡਿੱਗਰੀ |

6.
ਨਾਲ੍ਹਾਂ,
ਘੋਲ ਪੰਥ ਦਰਦੀਆਂ ਦਾ,
ਨਾਂ ਗੁਰੂ ਦਾ ਤੇ ਭੈਣ ਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ |

7.
ਗੱਜੀਏ,
ਪੰਥ ਦਿਆਂ ਸਵਾਲਾਂ 'ਤੇ,
ਸੱਸਰੀਕਾਲ ਬੁਲਾ ਕੇ ਭਜੀਏ |

8.
ਖੰਘੇ,
ਅਖੇ ਉਹੀਓ ਪੰਥਕ ਅਸਲੀ,
ਲੱਤ ਥਲਿਓਂ ਇਹਨਾਂ ਜੋ ਲੰਘੇ |

9.
ਪੜ੍ਹਨਾ,
ਵੱਡਾ ਤਿਆਗ ਸੰਤਾਂ ਦਾ,
ਗੱਠਜੋੜ ਕਰ ਕੇ ਚੋਣਾਂ ਲੜ੍ਹਨਾ |

10.
ਜਾਏ,
ਐਕਟ ਹਿੰਦੂ ਮੈਰਿਜ ਟੰਗਿਆ,
ਅਨੰਦੁ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਵਖ਼ਤ ਨੇ ਪਾਏ |

11.
ਅਖਾੜਾ,
ਕੰਵਲ ਜੀ ਹੋਰ ਨਾ ਛੇੜੋ,
ਐਵੇਂ ਗਲ ਨਾ ਪੁਆ ਲਿਓ ਪੁਆੜਾ |

-੦-੦-੦-

दागी पाकीज़गी / Daagi Pakeezgi

दागदारी का आलम छाया कुछ इस कदर,
पाकीज़गी भी आज कल बदनाम बैठी है |
-कवलदीप सिंघ कंवल

Daagdaari Ka  Aalam Chhaya Kuchh Is Kadar,
Pakeezgi Bhi Aaj Kal Badnaam Baithi Hai..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਕੀ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਤੈਅ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਦੀ ਜੀਵਨਜਾਚ ਕੀ ਹੈ ?

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

੧ ਸਤੰਬਰ ੨੦੧੧ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ੨੦੦੩ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਅਖੌਤੀ ਸਹਿਜਧਾਰੀ’ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੋਟ ਦੇਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਆਪਣੀ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ‘ਅਖੌਤੀ ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ’ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ | (ਭਾਵੇਂ ੨ ਸਤੰਬਰ ੨੦੧੧ ਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਦਿਤੇ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰਹਿ-ਮੰਤਰੀ ਪੀ. ਚਿਦੰਬਰਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਦਿਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਐਡਵੋਕੇਟ ਹਰਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹਾਈ-ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਬਿਆਨ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦਿਆਂ  ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ੨੦੦੩ ਦੇ ਨੋਟਿਫਿਕੇਸ਼ਨ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਉਸੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਅਧੀਨ ਬਿਨਾਂ ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਵੋਟਰਾਂ ਦੇ ਤੈਅ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਹੀ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ; ਪਰ ) ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੇ ਬੜ੍ਹੇ ਗੁੱਝੇ ਮਸਲੇ ਪੂਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਅੱਗੇ ਲਿਆ ਖੜੇ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਾਲ ਹੈ ਬਲਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਤੇ ਉਸਤੋਂ ਵੀ ਅਗਾਂਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਾਨੂੰਨ ਤੇ ਇਸਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੈ, ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਮਸਲਿਆਂ ਵਿਚ ਇੱਕ ਦੇਸ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਪੰਥ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਸਰਬ-ਉੱਚਤਾ ਦੇਣ ਤਕ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਜੋ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦਾ ਹੈ ਲਈ ਇੱਕ ਖਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਹੈ | ਯਾਦ ਰਹੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਘੱਟਗਿਣਤੀ (ਜਾਂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ) ਦੀ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਉੱਪਰ ਕਿਸੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਦਾਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਭੁਸੱਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਨੇ ਕਿਸੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਅਦਾਰੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ | ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਚਾਰਟਰ ਦੀ ਵੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਸਮੇਤ ਖੁੱਦ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੇ ਵੀ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ |

ਅਸਲ ਵਿਚ ੧੯੨੫ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਐਕਟ ਮੰਨ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਿਵਾਣ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨ-ਘੜ੍ਹਨੀ ਸਭਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਮਿਲ ਗਈ | ਅੱਜ ਵੀ ਅਸੀਂ ਜੰਗ ਉਸੇ ਐਕਟ ਅਧੀਨ ਬਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਦੀ ਲੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਦ ਕਿ ਜੰਗ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਐਕਟ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ 'ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੇ ਇਸਦੀਆਂ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ਜੂਲਾ ਲਾਹੁਣ ਦੀ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਕਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਹਾਸਲ ਨਾ ਹੋਵੇ !

ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਉਲਟ ਅੱਜ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੈਅ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕੇਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਸਿੱਖ ਹੈ ਜਾਂ ਕੇਸਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਖ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਮਸਲੇ ਉੱਤੇ ਫੈਸਲਾ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਬਹੁਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਸੀ ਪਰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਹਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਖੁਦ ਅਦਾਲਤੀ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਤੰਤਰ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਮੁਢਲੇ ਮਸਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਵੀ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਜਿਸਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕਲ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤੀ ਤੰਤਰ ਹੋਰ ਅਗਾਂਹ ਵਧਦਿਆਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਅਤੇ ਬੀੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਬਾਣੀਆਂ ਦੇ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਰੱਖਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਸਕਦਾ ਹੈ !

ਹੁਣ ਵਿਸ਼ੇ ਵਲ ਪਰਤਦਿਆਂ ਜੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸਮੇਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਅਧਿਕਾਰ ਤਾਂ ਖੁੱਦ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੇ ਵੀ ਅਦਾਲਤੀ ਤੰਤਰ ਸਮੇਤ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਦਾਰੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਾਫ਼-੨ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਗਣਤੰਤਰ ਧਰਮ ਨਿਰਪੇਖ ਗਣਤੰਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਆਪਾਲਿਕਾ ਸਮੇਤ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਦਾਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਦਖਲ-ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ..

ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਉੱਠਣ ਦਾ ਅਸਲੀ ਕਾਰਣ ਖੁੱਦ ਸਿੱਖ ਹੀ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਖੁੱਦ ਆਪ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਸਲੇ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਅਜਿਹੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਦਰਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵਲੋਂ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਗਏ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਲਿਖਿਤ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ ਅਧੀਨ ਅਦਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਲ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਕਿ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਲੋਂ ਅਜਿਹੇ ਮਸਲੇ ਲੈਣਾ ਹੀ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ-ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਮੂਲ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ |

ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬੌਧਿਕ ਪੱਖੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਛੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਉੱਥੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀਆਂ ਕਾਫੀ ਸੁਚੇਤ ਦਿਸਦੀਆਂ ਹਨ | ਇਸਲਾਮੀ ਸ਼ਰ੍ਹਾ ਜਾਂ ਇਸਾਈ, ਯਹੂਦੀ ਜਾਂ ਪਾਰਸੀਆਂ ਦੇ ਨਿਜੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਸਵਾਲ ਬਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੀ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਤਾਂਘ ਲਈ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦਾ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ | ਸਿੱਖ ਜਿੱਥੇ ਅਜਿਹੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਸੱਪ ਨਿਕਲਣ ਤੇ ਬਾਅਦ ਲਕੀਰ ਕੁੱਟਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਬਾਕੀ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਮਸਲਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵੱਖਰੇ ਪਰਸਨਲ ਲਾਅ ਬੋਰਡ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬੜੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਦਾਰੇ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਜੀ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੀ-ਅਸਿੱਧੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਕੜ੍ਹੜਾਈ ਨਾਲ ਰੋਕਦੇ ਹਨ !

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੇ ਸਿੱਖ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ  ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਅਦਾਲਤਾਂ ਜੂਲਾ ਲਾਹੁਣਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ; ਬਲਕਿ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਹਿ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਧਾਰਮਿਕ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਯੂ.ਐਨ.ਓ. ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਚਾਰਟਰ ਸਮੇਤ ਖੁੱਦ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਰਾਹੀਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ | ਲੋੜ੍ਹ ਹੁਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਖੁੱਦ ਆਪਣੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-੨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਯੋਗ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਸਹੀ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ...

-੦-੦-੦-

आँसू उधार दो / Aansu Udhaar Do

गम-ए-मुहब्बत में हमने पूरा सागर उढ़ेल दिया,
और भी गम हैं जिंदगी में कोई तो आँसू उधार दो |
-कवलदीप सिंघ कंवल

Gam-E-Muhabbat Mein Hamne Poora Saagar Udhel Diya,
Aur Bhi Gam Hain Zandagi Mein Koyi To Aansu Udhaar Do..
-Kawaldeep Singh Kanwal

तन्हाई / Tanhayi

एक तन्हाई है जो हर दम साथ निभाती है,
आखिर यही है जो कब्र में भी साथ जाती है |
-कवलदीप सिंघ कंवल

Ek Tanhayi Hai Jo Har Dam Saath Nibhati Hai,
Aakhir Yahi Hai Jo Kabar Me Bhi Saath Jati Hai..
-Kawaldeep Singh Kanwal

न दर्द तूँ समेट / Na Dard Tun Samet

इतना भी न दर्द तूँ समेट मेरे दोस्त,
एक दर्द ही दिल को अपना सा लगे|
भूल कर जो आये दर पे अगर ख़ुशी,
ख़ुदा ना करे तुझे वो सपना सा लगे|
-कवलदीप सिंघ कंवल

Itna Bhi Na Dard Tun Samet Mere Dost,
Ik Dard Hi Dil Ko Apna Sa Lage..
Bhool Kar Jo Aaye Dar Pe Agar Khushi,
Khuda Na Kare Tujhe Vo Sapna Sa Lage..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਲੋਰ

-ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Lokpal - Galat Kaun Hai?

-Kawaldeep Singh Kanwal

Aaj yeh swaal har jagah baar-2 poocha ja rha hai ke agar Anna apni jgah Sahi hain, Janta apni jagah Sahi hai, Sarkar apni jagah Sahi hai, Vipaksh apni jagah Sahi hai.... Toh aakhir Galat kaun hai?

• Galat hai Ek hi disha mein Aankhen band karke sochna..
• Galat hai Ek hi vichar ko pakad kar use hi  laagu karne ki zidd karna..
• Galat hai apni baat ke aage kisi ki baat na maan-na..
• Galat hai Bheed ki bhavnayon ko manipulate karke pure system aur soch ko paralyze karke "My way or Highway" jaisi situation create karna..
• Galat Hai Koyi bhi Virodhi Vichar rakhne wale ka moonh band karne ke liye kisi bhi hadd tak jana..
• Galat hai usi sanvidhaan jis me reh kar hi aapko virodh karne ka hakk milta hai mein diye gaye prastavon aur pravdhanon ko nakarna..
• Galat hai khud ko hi har chiz ki antim authority or supreme correcting establishment maan-naa...

Baten ton aur bhi bahut galat hain.. Par hum logon ki sun-ne ki shamta bahut kam hai.. Kyunki hum aasani se kabhi bhi aur kisi ke bhi vicharon ki Football ban jate hain aur tab hi samajhte hain jab waqt hamare haath se poori trah nikal jata hai..............

ਅਖੌਤੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਟੱਪੇ

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਕਾਰ / Car

ਗੁੱਡੀਆਂ ਦਾ ਵਿਆਹ,
ਚਾਬੀ-ਕਾਰ ਮੰਗਦੀ,
ਗੁੱਡੇ ਵਾਲੀ ਸਹੇਲੀ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Guddiyaan Da Viyaah,
Chaabi-Car Mangdi,
Gudde Vali Saheli..
-Kawaldeep Singh Kanwal

Fascism under the veil of People’s Movement

-Professor Kawaldeep Singh Kanwal

In the very start itself I want to clear one important thing that I am not a fan/supporter of anyone, Neither of Anna nor of Rahul/Sonia/Congress and could never ever think of be one of the bunch of opportunistic lot of BJP.

How much we differ with the man but Anna should be praised for what he has done for the Nation by acting as a catalyst to help the public emotions and aspirations against the biggest problem being faced by the Nation - Corruption from top to bottom - to precipitate in form of stronger articulation and a kind of will to eradicate it across the nation. In this manner he made this core issue to be at center-stage.

However from now legal and constitutional frame-works have to take the lead and due processes have to be followed to incorporate the real civil-society, 120 Crore People of this largest and constitutional democracy of the word and every view and intelligence of the people of this nation has to be considered before framing the well talked law of Lokpal.

But the matter of concern is Anna wants to dictate everything on his own set of terms. He is creating a situation like "My Way or Highway" by getting over-excited by the crowds which only gathered around him to channelize their own frustration against the system due to various reasons ranging from ever growing Price-rise to non-performing administration on various core issues directly impacting them.

Now seeing the whole situations over a wider spectrum the question strongly arises that what is the difference between "Mandir Wahin Banayenge !" (The Ram Temple would be built only at the place we dictate.. not the law or justice !) and "Bill to Hamara Jan-Lokpal Hi Parit Hoga" (Only our Jan Lokpal Bill would have to be passed)? What else is the definition of FASCISM ?

And the major concern about the colour of Anna’s protest is also coming out true with the truth coming out that his ideology is getting direct affiliation from the saffron Band-Wagoners. In the recent published life-sketches of his, he is being described as directly impacted by philosophy of Nana Deshmukh, a luminary and veteran of the RSS, who on November 8, 1984 days after the Genocide of Sikhs written and distributed an article which tried to establish mass killings as rightful act. This article was also published in Hindi Weekly Pratipaksh edited by George Fernandes (Defence Minister of India 1999-2004) in its edition of November 25, 1984 titled 'Indira Congress-RSS collusion'.

And following on the foot-step of his ideal, Anna too has articulated his support to Narendra Modi recently, who is accepted not only by this whole nation as mass-murderer and prime convict in Gujrat Riots which were targeted against the Muslim Minority but also banned in various democracies world-over for these crimes against humanity.

Its an appeal in the end to the common emotional people of this nation that please do not become the football of vested interests of others and carried away by mere louder sloganeering. While the issue is important but more important is the awareness about the worthiness of articulation. So for God say, we are living in a form of government which is still democratic in its core and running under a written set of principles defined in a document named constitution. Let’s respect it and let the solution(s) come through intelligent discussions in proper forums with involvement of all, from Elite to downtrodden, from ones controlling the power corridors to the weakest lot, from majority to minorities, from North to South and East to West, but never ever from the exhibit of power on the streets, as it would set precedent that would be impossible to rewind in future.

NOTE: Nobody is supporting corruption here, everyone has suffered extremely and pained to the core due to it.

वुज़ू / Vuzu

दबे एहसास झांकते हैं इन आखों के दरीचों से,
कभी तो बाढ़ आएगी और इस दिल का वुज़ू होगा |
(वुज़ू - मस्ज़िद में जाने से पहले पानी से पाक-साफ़ होने की क्रिया)
-कवलदीप सिंघ कंवल

Dabe Ehsaas Jhaankte Hain In Aankhon Ke Darichon Se,
Kabhi To Baadh Aayegi Aur Is Dil Ka Vuzu Hoga..
(Vuzu - Maszid Men Jane Se Pehle Pani Se Paak-Saaf Hone Ki Kriya)
-Kawaldeep Singh Kanwal

What does the chant “Waheguru” means?

Waheguru = Wah (Wow) + Hey (O!) + Guru (Teacher)

O Eternal Teacher Lord Almighty! I am amazed to the level of wordlessness on realizing your bliss which is equally eternal as you are and is omnipresent in whole existence that you have created as your own extension, your own part, cherished with you and only you; and which is filling me more and more with entity of yours with the every further understanding of every granularity and level of it.

-Kawaldeep Singh Kanwal

A Thought

Sometimes we make mistake by classifying all people in either BLACK or WHITE while most of them are none, they're just GREY !
-Kawaldeep Singh Kanwal

ज़ात / Zaat

मयखाने का बाशिंदा हूँ कंवल, मेरी ज़ात ना पूछिए,
ये उनके वजूद का सवाल है, जो पूजाघरों में रहते हैं |
-कवलदीप सिंघ कंवल

Maykhane Ka Baashinda Hoon Kanwal, Meri Zaat Na Poochhiye,
Yeh Unke Vajood Ka Sawaal Hai, Jo Poojagharon Men Rehte Hain..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਅਨਜਾਣ ਵਜੂਦ / Anjaan Vajood

ਅਨਜਾਣ ਵਜੂਦ ਦੀ ਜਦ ਆਪੇ ਚੋਂ ਪਹਿਚਾਣ ਹੋ ਜਾਵੇ,
ਸਮਝ ਲਵੀਂ ਨੂਰ-ਏ-ਇਲਾਹੀ ਅੰਦਰ ਉਤਰ ਆਇਆ ਹੈ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Anjaan Vajood Di Jad Aape Chon Pehchaan Ho Jave,
Samajh Lavin Noor-E-Ilahi Andar Utar Aaaya Hai..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਰੱਤ ਭਿੱਜੇ ਟੱਪੇ

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

झंडा और डंडा

-कवलदीप सिंघ कंवल

क्या डंडे पे झंडा बदलना ही आज़ादी है ?
सचमुच झंडा बदल गया है..
पर डंडा अभी भी वही है !
फर्क है तो बस इतना
कि कल गोरों के हाथ था,
और आज कालों के हाथ में है...

राखनहारा

-कवलदीप सिंघ कंवल

राखनहारा जान एक, औरन टेक त्याग ||
बांधना तो बाँध तिस, बंधे प्रीत के धाग ||१||
इत डोरी उस बांधिया, टूट जाये सब और ||
दर दर छूटै भटकना, मिलै जो तिसहु ठौर ||२||

ਰਤਨ ਪੰਥ ਉਪਮਾਵਲੀ

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਕਥਾ ਮਸਕੀਨ ਅਪਰੰਪਰ ਕਰੀ
ਬੁਧ ਪਾਇ ਨਾ ਸਕੀ ਕਿਛੁ ਪਾਰ ||
ਬੁਧ ਪਾਰ ਕੋਉ ਪਾਇ ਜੇ ਰਹੀ
ਨਿਕਲਿਓ ਸਗਲਾ ਵੇਕਾਰ ||
ਬਾਤਨ ਤੇ ਬਢ ਰਹੀ ਬਾਤ
ਸ਼ਬਦਨ ਕਾ ਸੁੰਦਰ ਜੰਜਾਲ ||
ਸਾਰ ਤਤਵ ਕਿਛੁ ਨਾ ਭਇਆ
ਕੇਵਲ ਲੂਟ ਲੀਆ ਪੰਡਾਲ ||
ਨਾਨਾ ਪ੍ਰੇਤ ਸੁਨਨੇ ਤਿਨ ਆਏ ||
ਕਟੜੂ ਭੀ ਸਤਿਸੰਗਤ ਧਾਏ ||
ਜੀਵਤ ਜਗਤ ਪ੍ਰੇਤ ਤਿਨ ਕੀਨਾ ||
ਕਥਾ ਕਰੀ ਫੁਨ ਤਾਰਨ ਤੀਨਾ ||
ਕਿਤਹੁ ਨਗਾਰੇ ਮ੍ਰਿਤਨ ਬਜਾਏ ||
ਕਬਹੁ ਲੈਣ ਲਿਫਟਨ ਕੋ ਆਏ ||
ਸਗਲੇ ਪਿਚਾਸ਼ ਜਗਤ ਜੋ ਭਏ ||
ਕਾਜ ਛੋਡ ਉਸ ਮਿਲਨੇ ਗਏ ||
ਗੁਰ ਕੀ ਮਤਿ ਨਾ ਕਬਹੁ ਬਾਂਟੀ ||
ਤਰਕ ਗਿਆਨ ਕੀ ਕੀਨੀ ਛਾਂਟੀ ||
ਬਿਪਰ ਕਥਾ ਘੋਟਿ ਘੋਟਿ ਪਿਲਾਈ ||
ਸਰੋਤਾ ਝੁਮਾਇ ਕੀਏ ਸ਼ੋਦਾਈ ||
ਸਰੀਕ ਭਾਗ ਕੋਊ ਤਿਸ ਕਾ ਭਇਆ ||
ਤਖ਼ਤ ਛਿਕਵਾਇ ਚੈਨ ਫਿਰ ਲਇਆ ||
ਪਰਾਤਿ ਕਾਲਿ ਦਰਸ ਦੂਰ ਤੇ ਦੇਵੈ ||
ਕੁਮਤਿ ਬਾਂਟਹਿ ਮਤਿ ਹਰ ਲੇਵੈ ||
ਸੀਧੀ ਜਿਸਕੀ ਜਲੇਬੀ ਜਿਓ ਭਾਖਾ ||
ਪਾਰ ਨਾ ਕੋਊ ਮਹਾਮੁਨਿ ਤਿਨ ਆਖਾ ||
‘ਧੱਦਾ’ ਸਦਾ ਜਿਹਕਾ ‘ਦੱਧਾ’ ਬਨਿਆ ||
ਮਹਾ ਗਿਆਨੀ ਪੁਰਖ ਵੁਹ ਗਨਿਆ ||
ਭੀੜ ਬੀਂਦਨਾਂ ਗੁਨ ਜਿਹ ਜਨ ਆਵੈ ||
ਮ੍ਰਿਤ ਭਏ ਕੰਵਲ ਰਤਨ ਪੰਥ ਪਾਵੈ ||

ਰੱਖੜੀ / Rakhdi

ਤੱਕੜੀ,
ਕੁੱਖਾਂ ਮਰਘਟ ਬਣੀਆਂ,
ਸੁੰਨ੍ਹੇ ਹੱਥ ਨਾ ਦਿਸਦੀ ਰੱਖੜੀ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Takkdi,
Kukhaan Marghat Baniyaan,
Sunne Hath Na Disdi Rakhdi..
-Kawaldeep Singh Kanwal

भक्षक

-कवलदीप सिंघ कंवल

सींचा था जो लहु से
आदर्शों की बुनियाद पे
कुर्बानियों और सपनों ने
किया जो कायम कभी
बनकर आधार-स्तंभ जिसके
उस विवस्था की विडंबना
स्थापति की यह त्रासदी
तंत्र बनाया था खुद जो
आ कर आज बैठ गया
अपनी ही आधारशिलायों का
खुद ही भक्षक बन के |

रवानगी

अजीब ये रवानगी देखी तेरी ऐ दुनिया मैंने,
कुछ करें सफ़र हमेशा तलाश-ए-ज़िन्दगी में,
और किसी की ज़िन्दगी ही तलाश-ए-सफ़र होती है...
-कवलदीप सिंघ कंवल

ਮੌਤ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ

-ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੌਤ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਆਪਣਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ! ਸ਼ਾਇਦ ਸੱਚ ਹੋਵੇ...

ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਛੇੜਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵਿਚਾਰ-ਲੜ੍ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰ ਰਹੇ ਹਾਂ | ਆਪਣੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੇ (ਸਰੀਰਕ) ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਛਿੜਦਿਆਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਇੱਕਦਮ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਪੁੱਜ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਜਿੱਥੋਂ ਮੌਤ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਜ਼ਾਲਿਮ, ਪੀੜ੍ਹ-ਦਾਇਕ ਤੇ ਡਰ-ਕਾਰਕ ਸ਼ੈਅ ਭਾਸਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਅੱਜ ਜਾਂ ਕੱਲ ਸਾਥੋਂ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਾਡਾ ਸਭ ਕੁਝ ਖੋਹ ਲੈਣਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਸਭ ਸਰੀਰਕ ਸਾਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵੀਰਾਨੀ ਵਲ ਘੱਲ ਦੇਣਾ ਹੈ |

ਭੌਤਿਕ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਧਰਾਤਲ ਦੇ ਵਹਿਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇ ਬਿਰਤੀ ਵਹਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਗਲ ਇੱਕਦਮ ਸਟੀਕ ਸੱਚ ਹੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਈਂਸਟੀਨ ਦੇ ਰਿਲੇਟਿਵਿਟੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਜੋ ਵੱਡੇ ਪਧਰ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਅਸੀਂ ਹਰ ਘਟਨਾ ਜਾਂ ਹਰ ਕਿਹੇ ਜਾਂਦੇ ਸਟੀਕ ਸੱਚ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਵੋ ਸੱਚ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰਿਪੇਖ (ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਅਧਾਰ ਧਰਾਤਲ) ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੱਚ ਦੀ ਕੋਈ ਸੱਤਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ !

ਹਿੰਦੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਹਨ:
ਸੱਤਯ ਕੀ ਸਥਾਪਿਤ ਸਤ੍ਯਤਾ ਹੈ ਕੇਵਲ ਪਰਿਪੇਕਸ਼ ਮੇਂ,
ਆਭਾਵ ਯਦਿ ਪਰਿਪੇਕਸ਼ ਕਾ ਅਨਾਧਾਰ ਗੂਢ਼ ਸਤਯ ਭੀ |
(ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ)

ਹੁਣ ਜੇ ਅਸੀਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਧਰਾਤਲ ਤਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਅਸਹਿ ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਧੱਕਾ ਲੱਗਣਾ ਬਿਲਕੁਲ ਵਾਜਿਬ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਮਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਦਾ ਬਾਲ ਉਮਰ ਦੇ ਧੀ-ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਜਾਂ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਦੇ ਜਾਣ ਦਾ ਬੁੱਢੜੀ ਮਾਂ ਨੂੰ...

ਪਰ ਮੈਂ ਅੱਜ ਤਕ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹਨ ਜਿੱਦਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਰੀਰਕ ਵਜੂਦ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਵੇਲੇ ਸਨ, ਇਹ ਕੋਈ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਪੁਨਰ-ਜਨਮ ਇਤਿਆਦਿਕ ਦੀ ਚਰਚਾ, ਬਲਕਿ ਗੱਲ ਹੈ ਵਿਚਾਰਕ ਹਸਤੀ ਦੀ ਜਿਸ ਦਾ ਵਜੂਦ ਭਾਵੇਂ ਸਰੀਰਕ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕਤਾ ਦੇ ਪਧਰ ਤੋਂ ਅਪਹੁੰਚ ਹੈ ਪਰ ਹੈ ਸਦੀਵ-ਕਾਲਿਕ |

ਉਹ ਸੱਜਣ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਕਦੇ ਮੈਂ ਨੇੜ੍ਹਤਾ ਮਾਣੀ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਸਰੀਰਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਮੇਰੇ ਨੇੜ੍ਹੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰਕ ਵਜੂਦ ਸਦਾ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੈ ਤੇ ਸਦਾ ਹੀ ਰਵ੍ਹੇਗਾ, ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਜੋੜ੍ਹ, ਅਜਿਹਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਵਜੂਦ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਗਿਆਨ ਦੇ ਤੱਤਕਾਲੀਨ ਪਧਰ ਤੋਂ ਨਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ; ਸਰੀਰ, ਆਤਮਾ, ਆਸਤਿਕਤਾ, ਨਾਸਤਿਕਤਾ, ਇਹ ਪਧਰ ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ...

-੦-੦-੦-

विचार / Thought

सत्य की स्थापित सत्यता, है केवल परिपेक्ष में,
अभाव यदि परिपेक्ष का, अनाधार गूढ़ सत्य भी |
-कवलदीप सिंघ कंवल

Authenticity of an established truth is always only in relative, if there isn't any reference context of relativity then even the so-believed enigmatic truth is nothing but baseless.
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਮੰਜ਼ਿਲ / Manzil

ਸਿਰੜ੍ਹ ਦੀ ਬਾਲ ਚਿਣਗ, ਕਰ ਰੋਸ਼ਨ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਅੰਦਰ,
ਕੀ ਔਕਾਤ ਫ਼ੇਰ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ, ਖ਼ੁਦ ਆ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਝੁੱਕ ਜਾਵੇ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Siradh Di Baal Chinag, Kar Roshan Sidak Naal Andar,
Ki Aukaat Fer Manzil Di, Khud Aa Pairaan 'Te Jhuk Jave..
-Kawaldeep Singh Kanwal

मसरूफ

-कवलदीप सिंघ कंवल

हादसों के शहर में ज़िन्दगी कुछ यूँ बेगानगी से घूमती रही,
तलाश-ए-सफ़र में मसरूफ मैं और मंजिल मुझे ढूंढती रही |

ਜੜ੍ਹਾਂ

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਘੱਲ ਸੱਦਾ ਨੀ
ਜੋ ਰੂਹ ਨੂੰ ਟੁੰਬ ਜਾਵੇ,
ਪੁੱਜ ਜਾਵੇ ਉੱਥੇ,
ਜਿਥੇ ਆਪੇ ਨੂੰ ਉਹ
ਆਪੇ ਤੋਂ ਲਕੋਈ ਬੈਠਾ ਕਿਤੇ |
ਤੂੰ ਜੇ ਅਧੂਰੀ ਏ ਓਸ ਬਾਝੋਂ,
ਪੂਰਾ ਉਹ ਵੀ ਨਾ
ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਹੋ ਪਉਂਦਾ ਕਦੇ |
ਉਹਦੇ ਵਜੂਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ,
ਵਜੂਦ ਨਾ ਜੇ ਤੇਰਾ ਕਾਈ,
ਤੇਰੇ ਬਾਝੋਂ ਉਹ ਵੀ ਇਦਾਂ,
ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਜਿਵੇਂ,
ਕੋਈ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਕਦੇ |

ਸਧਰਾਂ

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਸੁਫਨਿਆਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਖਿੱਚ ਲੈ ਜਾਵੇ ਖਿਆਲਾਂ ਨੂੰ ਵਹਾ ਕੇ ਜਿਥੇ..
ਉੱਡ ਜਾਣਾ ਭਲਕ ਜਿੰਦ ਨੇ ਸਧਰਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਪੁੱਜ ਹੀ ਜਾਣਾ ਉਥੇ ..

ਪਰਵਾਜ਼

-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਆਗਾਜ਼ ਹੋ ਚੁਕਿਆ ਹੈ,
ਲਗਦਾ ਹੈ
ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਮੌਸਮ
ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ,
ਨੀ ਜਿੰਦੇ ! ਤਿਆਰ ਰਹੀਂ,
ਖੰਭਾਂ ਨੂੰ ਖਿਲਾਰ ਕੇ,
ਤੇਰੀ
ਪਰਵਾਜ਼ ਭਰਨ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਢੁਕਦੀ ਲਗਦੀ ਹੈ........

ख़ामोशी

बस इतना ही चाहता हूँ ऐ हमदम तुझसे,
सवाल करना जब मुझे बदला हुआ पाए |
नाखुदा भर न जाये कभी ख़ामोशी हम में,
मुझे बदला देख तूँ चुप चाप दूर हो जाए |

-कवलदीप सिंघ कंवल

Little One

-Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Ignoring

-Prof. Kawaldeep Singh Kanwal

Ignoring the most provoking actions of your enemies as non-worthy is the most lethal weapon we could use against them ! Such ignorance make our opposition get killed with its own sword. The more we consider about the actions of our opponents the more we are letting them to take control over us and in manner leading their plans towards success. Why to waste our time on a non-important and non-worthy things and make them the issue of life and death, when we have our own mission and worthy goal in hand to achieve?

However this doesn't mean to step back or run away while in the battle-ground as in that situation, fighting from the front and facing on face is the only thing by which we could survive.

ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਅਧਾਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ?

-ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਡਾ. ਸਰਵਪੱਲੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਨੈਤਿਕ ਅਧਾਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਹੈ |

ਜੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦੀ ਗਲ ਪਕੜੀਏ ਤਾਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਇੱਕ "ਰੂਹਾਨੀ" ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ, ਪਰ ਤਾਂ ਹੀ ਜੇਕਰ ਚੋਣ-ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਇਸ ਦੀ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ, 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਤੰਤਰ ਦਾ ਹਿੱਤ-ਧਾਰਕ (ਸਟੇਕ-ਹੋਲਡਰ) ਮੰਨ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਹੁਣ ! ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਭਾਵੇਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਹੈ, ਫਲਸੂਈ, ਸੂਝਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸੋਚਣ ਦਾ ਮੁੱਦਾ; ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚਾ ਤੰਤਰ ਜੇਕਰ ਵਿਗੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਦਾਰੋਮਦਾਰ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਚੋਣ-ਕਰਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ | ਜਿਥੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ, ਜਨਤਾ ਵਲ ਆਪਣੀਆਂ ਦੇਣਦਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਵਾਸ "ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਹੱਤਵ" ਦਾ ਗੈਰ-ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਘਾਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ, ਜਾਤ, ਧਰਮ, ਭਾਈਚਾਰਾ, ਇਤਿਆਦਿਕ ਦਾ ਲਗਾਓ, ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ,ਵਕਤੀ ਲਾਲਚ, ਡਰ, ਨਿਜੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਆਦਿ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਆਖਰ ਵਿਗਾੜ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਜਨਤਾ/ਚੋਣ-ਕਰਤਾ ਹੀ ਹਨ, 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਰੂਪੀ ਰੂਹਾਨੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਕਤਲ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ !

शब्द संसार अनंत अपार

-प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

शब्द संसार अनंत अपार,
गहिरे जाओ तुम हर बार |
सत्य ज्ञान से हो अभिभूत,
परम तत्य से हो सरोबार |

नव-रंगों की हो फुहार,
खिली खिली हो हर नुहार |
प्रकाश से जीवन सिंचे,
कण-कण में हो नई बहार |

ਵਿਚਾਰਕ ਮਤਭੇਦ

ਦੋਸਤੋ ਵਿਚਾਰਕ ਮਤਭੇਦ ਨਿਜੀ ਮਤਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ! ਕੰਮ-ਸੇ-ਕੰਮ ਮੈਂ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ !
ਉਹ ਕਾਹਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੇ ਕਾਹਦੀ ਅੱਪਣੱਤ ਕਿ ਜੇ ਰਤਾ ਕੁ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਰਾਰ ਆਈ ਤਾਂ ਬਸ ਕਰ ਦਿਓ ਬੰਦ ਹੁੱਕਾ-ਪਾਣੀ..
ਬਲਕਿ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਇਓਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ ਚਲਦੀ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਬੋਲ-ਬਾਣੀ..
ਖੜ੍ਹੋਤ ਮਾਰਦੀ ਏ ਸੜ੍ਹਾਂਦ ਏਸ ਲਈ ਵਹਿੰਦਾ ਰਵ੍ਹੇ ਸਦਾ ਵਿਚਾਰਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਪਾਣੀ !
ਹੁਣ ਜੇ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਰਾਈ ਨੂੰ ਪਹਾੜ ਬਣਾ ਲਓ;
ਜਾਂ ਫੇਰ ਪਾਣੀ ਪਾਓ ਤੇ ਲੱਸੀ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਮਰਜ਼ੀ ਵਧਾ ਲਓ !
ਜੇ ਗਲਤੀ ਹੀ ਲੱਭਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਰੱਬ ਵੀ ਛੋਟਾ ਹੈ;
ਜੇ ਮੇਖ ਹੀ ਕੱਢਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੰਮ ਸੋਨੇ ਦਾ ਵੀ ਖੋਟਾ ਹੈ..
ਆਪਣੇ ਹੋ ਅੱਪਣੱਤ ਦੀ ਰਮਜ਼ ਵੀ ਪਛਾਣੀਦੀ ਐ;
ਕਦੇ-ਕਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਾਲੀ ਚਾਦਰ ਵੀ ਤਾਣੀਦੀ ਐ ..

ਮੈਂ ਜੋ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ, ਹੁਣ ਸੋਚਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥ ਹੈ !

ਚੰਨ / Chann

ਕੋਠੇ 'ਤੇ ਬਨੇਰਾ ਏ,
ਠੱਠਿਆਂ 'ਤੇ ਰੁੱਸ ਜਾਂਵਦਾ,
ਚੰਦਰਾ ਚੰਨ ਮੇਰਾ ਏ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Kothe 'Te Banera Ae,
Thatheyaan 'Te Russ Janvda,
Chandra Chann Mera Ae..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਮਿੰਨਤਾਂ / Minntaan

ਕਾਂਵਾਂ,
ਮਾਹੀ ਮੇਰਾ ਮੈਥੋਂ ਰੁੱਸਿਆ,
ਮੈਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਕੇ ਮਨਾਵਾਂ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Kavaan,
Mahi Mera Maithon Russeya,
Main Minntaan Karke Manavaan..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਅਸੀਂ ਵਿਲਕਦੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਨ ਨਿਕਲੇ

-ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਹਨੇਰੇ / Hanere

ਬਨੇਰੇ,
ਚਾਨਣ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਵਾਲਿਓ,
ਕਦ ਛੱਡੋਗੇ ਆਪਣੇ ਹਨੇਰੇ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Banere,
Chanan Di Duhayi Valeyo,
Kad Chhaddoge Aapne Hanere ..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਮੋਤੀਆ / Motiya

ਫੁੱਲ ਮੋਤੀਆ ਵਾਲਾਂ ਟੰਗਿਆ,
ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਰੱਬ ਕੋਲੋਂ,
ਹੀਰੇ ਤੇਰਾ ਹੀ ਸੰਗ ਮੰਗਿਆ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Full Motiya Vaalan Tangeya,
Ikk Sachche Rabb Kolon,
Heere Tera Hi Sang Mangeya..
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਬਿਰਹੋਂ ਦੀ ਮਹਿਕ

-ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

लोचै हरि दर्शन मन मोर

-प्रोफैसर कवलदीप सिंघ कंवल

ज़िन्दगी

कुछ सवाल जवाबों के लिए नहीं होते और कुछ जवाबों के लिए सवाल नहीं बनते .. अजीब इत्तफ़ाक है यह ज़िन्दगी !
-कवलदीप सिंघ कंवल

खुदी

खुदी को खुद से जब से मिटाया है,
सच कहता हूँ खुदा को खुद ही में पाया है |
-कवलदीप सिंघ कंवल

ਭੰਗੜਾ / Bhangda

ਤੁਸੀਂ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋ,
ਨਾਲੇ ਚਿੱਤ ਖੁਸ਼ ਕਰਦੇ,
ਨਾਲੇ ਦੁਨੀਆ ਨਚਾਉਂਦੇ ਹੋ !
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Tusi Bhangda Paunde Ho,
Nale Chitt Khush Karde,
Nale Duniya Nachayunde Ho !
-Kawaldeep Singh Kanwal

ਸਾਗ / Saag

ਡੱਗੇ,
ਗੋਰੇ ਵੀ ਫ਼ੇਰ ਆਣ ਜੁੜਦੇ,
ਜਦ ਤੜਕਾ ਸਾਗ ਨੂੰ ਲੱਗੇ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Dagge,
Gore Vi Fer Aan Jud-de,
Jad Tadka Saag Nu Lagge..
-Kawaldeep Singh Kanwal

मयखाना-मस्ज़िद

मयखाने की राह पकड़ी थी मैंने,
या खुदाया! मस्जिद तक कैसे पहुँच गया !
-कवलदीप सिंघ कंवल

ਅਣਿਆਲੇ / Aniyaale

ਘਟਾ ਲੰਘ ਗਈ ਚੁੱਪ ਕਰ ਕੇ,
ਅਣਿਆਲੇ ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ,
ਅਸੀਂ ਬਹਿ ਗਏ ਦਿੱਲ ਫੜ੍ਹ ਕੇ |
-ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

Ghtaa Langh Gayi Chupp Kar Ke,
Aniyaale Sajjnaan De,
Asi Beh Gaye Dil Fadh Ke..
-Kawaaldeep Singh Kanwal